راک بولت rock bolt

یکی از وسایل وامکانات جدید که دررشته عمران وراه سازی مورد استفاده قرار می گیرد ودرنوع خود کم نظیر وشاید بی نظیر است استفاده از راک بولت rock bolt  که درواقع همان بولت ها ومیلگردهای مخصوص اتصال واستحکام مابین سنگ و سازه یا مصالح می باشند است ویا همین کار را بین خاک وسازه ویا استحکام آن انجام می دهند که دراین صورت به این نوع از میلگرد وبولت ، انکر گفته می شود یا همان انکر بولتها ونیز صفحات اتصالی آنها نیل سویل nail soil   می باشند که درادامه پروژه به صورت مصوّر توضیحات مربوطه ارائه خواهد گردید . 

لازم به تذکر است دراین جا ابتدا دررابطه با راک بولت ها ودرادامه آن مطالب جالب و مفید درمورد مصالح دیگر مربوط به این مقوله ازجمله انکر بولت ها ، نیل سویل ها ، وتجهیزات ولوازم مورد نیاز دراین عملیات ها را مورد بحث وبررسی قرار می گیرد .

روش اجرای نیلینگ (nailing)

روش اجرای نیلینگ (nailing)تئوری استفاده از روش نیلینگ بر مبنای مسلح کردن و مقاوم نمودن توده خاک با استفاده از دوختن توده خاک توسط مهارهای کششی فولادی Nail با فواصل نزدیک به یکدیگر می باشد. 

 

استفاده از این روش موجب:
1- افزایش مقاومت برشی توده خاک می گردد.
2- محدود نمودن و تحت کنترل در آوردن تغییر مکانهای خاک در اثر افزایش مقاومت برشی در سطح لغزش Slid بدلیل افزایش نیروی قائم می شود.
3- باعث کاهش نیروی لغزش در سطح گسیختگی و لغزشی می شود.
باید توجه داشت کلیه سطوح ترانشه های حفاری شده که توسط نیلینگ بایستی مسلح شوندبا استفاده از شبکه مش و شاتکریت ابتدا حفاظت شده و سپس سیستم نیلینگ روی آنها اجرا می شوند.

بررسی و اجرای فن آوری Root ball (توپ ریشه) در کاشت درختان

موضوع: بررسی و اجرای فن آوری Root ball (توپ ریشه) در کاشت درختان

تهیه و تدوین: مهندس عبداله سلطان احمدی

مقدمه

لزوم ایجاد فضای سبز (درختکاری) با نمادی مشخص به منظور هویت بخشی سریع با اجبار به واسطه عدم امکان کاشت نهال یا گونه گیاهی با سن و حجمی کوچک در خارج از موعد مقرر و یا به منظور تامین به موقع سرانه فضای سبز محل، ضرورت بررسی عمیق و اجرای دقیق فن آوری توپ ریشه و جابه جایی درخت با رنج سنی متفاوت از خزان پذیر تا خزان ناپذیر را بیش از پیش نمایان می سازد.

بررسی دقیق موضوع و روش های اجرایی فعلی در کشورمان نشان از گسترش اندک این فن آوری و در عین حال اجرایی خفیف و برگرفته از تجربیات مقطعی تعدادی از پیمانکاران بدون توجه به مسائل علمی روز دنیا دارد. در این مقاله سعی بر انتقال خلاصه ای از جدیدترین روش های Root ball  بدون استفاده از ماشین آلات مکانیکی و پنوماتیکی و آموزش علمی موضوع برای آشنایی بیشتر متخصصین و ناظرین گردیده است.

طرز صحیح عملیات جابه جایی درخت

A- عملیات قبل از گود برداری

1- اگر خاک بستر خشک است باید آن را کاملا آبیاری و مرطوب کرد «حداقل 4 روز قبل از جا به جایی» به علاوه پس از حفر شیار نیز گودال را غرقاب کنند.

2- تعیین قطر توپ ریشه به تناسب قطر تنه

3- قطر شیار اطراف توپ ریشه با لحاظ کردن قطر توپ ریشه حداقل 50 سانتی متر است.

4- تعیین جهت شمال برای رعایت جهت در هنگام کاشت و جلوگیری از آفتاب سوختگی.

5- طناب پیچ کردن شاخه های پایینی برای سهولت برداشت درخت و جلوگیری از شکستن شاخه ها.

6- حذف شاخه های اضافی «هرس و پوشاندن محل برش باچیپ پیوند.

نکته: برای هرس درختان خزان پذیر حذف دو سوم شاخه ها الزامی است و حذف شاخه های اضافی پایینی بسیار موثر است در واقع ایجاد تعادل بین نسبت ریشه و ساقه نقش موثری در جابه جایی درختان دارد. ضمنا تاکید بر جابه جایی درختان خزان ناپذیر در طی ماه های آبان تا فروردین از نکات ضروری است.

B- تناسب بین قطر و عمق، توپ ریشه

نکته:

الف- درختان با قطر بیشتر از 11 نیاز به توپی بین 5/0 تا 2/1متر دارند

ب- به ازاء هر 5/2 سانتی متر قطر تنه، توپ ریشه ای باید حداقل 30 سانتی متر قطر داشته باشد.

C- گودبرداری

1- عمق شیاری که از قبل تعیین شده می بایست بیش از 5/1 متر باشد تا مراحل قطع ریشه را سهولت بخشد. " گودکنی در بخش ریشه های موئین به شکل عمودی بوده و پس از آن کمی مایل به طرف داخل توده حفر شود» توضیح اینکه ریشه های موئین در عمق 0 تا 40 سانتی متری خاک رشد می نمایند.

نکته: لازم است قبل از حفر هرگونه گودال در معابر شهری هماهنگی لازم با ادارات خدمات دهنده (آب، برق، گاز و مخابرات) جهت جلوگیری از قطع شبکه و لوله ها و... انجام پذیرد.

2- ریشه های بسیار قطور در سطح خاک را توسط اره تربر تیز قطع و سپس به حفر شیار ادامه دهید.

3- قطر بخش پایینی توپ ریشه باید 30-15 سانتی متر کمتر از قطر بالایی ریشه باشد.

D- گونی پیچ کردن

1- روش متداول: عبارتند از پیچیدن گونی (گونی باید قبلا مرطوب شده باشد و دارای بافتی سفت و محکم باشد) دور محیط توپ ریشه و سپس دوختن دو سر چتایی به هم با استفاده از نخ پنبه ای و سوزن مخصوص به صورت زیگزاک، به طوری که دو طرف چتائی با این مدل دوخت کاملا به صورت کششی به یکدیگر متصل گردند، بدیهی است فواصل دوخت باید کم بوده و ترجیحا از 10 سانتی متر قبل از انتهای گونی انجام پذیرد. طبیعی است به واسطه شکل کله قندی توپ ریشه هرچه عملیات دوخت به سمت پایین قطر توپ ریشه امتداد یابد، می بایست چتایی به صورت یکدست و محکم به دور توپ ریشه پیچیده شده باشد تا از ریزش توده خاک جلوگیری نماید.

پس از اتمام مرحله اول می بایست یک قطعه گونی به اندازه قبلی (برابر با محیط توپ ریشه)در جهت مخالف چتایی قبلی دور توپ ریشه پیچانده شود طوری که از تنه درخت آغاز و پس از گذر از قسمت انتهایی توپ ریشه و قسمت دیگر توپ به تنه درخت ختم گردد. جهت تسریع در این عمل دوسر چتائی را پس از گذراندن دور تنه درخت به یکدیگر به صورت ضربدری گره می زنند. سپس قسمت های اطراف چتائی جدید را به چتایی قبلی با همان روش دوختن زیگزاک با سوزن مخصوص و نخ پنبه ای به هم وصل می کنند.

توضیح: در این روش هیچ گونه طناب پیچی توپ ریشه صورت نمی گیرد و فقط به پیچیدن گونی دور توپ ریشه اکتفا می گردد و این یکی از بزرگ ترین معایب این روش است، چون در خاک هایی با بافت سبک موجب از هم پاشیدن خاک و در نهایت خشکیدن درخت را فراهم می آورد.

2- روش علمی: گونی را به دور توده ریشه پیچیده و گوشه های گونی را با میخ محکم کنید. گونی باید خوب و محکم باشد و بخش های لق و شل توسط میخ دوخته شوند. توده خاک بزرگ گونی پیچ شده را بهتر است با طناب استحکام بیشتری ببخشید. این کار برای توپ های ریشه به قطر 75 سانتی متر یا کمتر لازم نیست، مگر اینکه خاک بستر شنی یا سبک باشد. برای بخش فوقانی و تحتانی طنابی به قطر 5/1 سانتی متر یا طناب چهار لا مناسب است و بخش میانی را می توان با طناب نازک (6 میلی متر) بسته بندی کرد. از دو روش حلقه و گره زدن برای طناب پیچی استفاده می شود:

الف: روش حلقه باز

در این روش طناب بخش فوقانی و تحتانی را بسته و سپس قطعات طناب آماده شده را که همراه قلاب و گیره است، به این دو رشته متصل می کنند. این روش ساده و سریع است. چون لازم نیست تمام طول طناب مورد نظر را از حلقه های نصب شده بگذارنند. حلقه بالایی می بایست 30 سانتی متر کوتاهتر از قطر توپ ریشه باشد. حلقه یا قلاب بالایی را با فاصله 15 سانتی متر از لبه توپ قرار داده و به وسیله گره مربعی محکمی می بندند و آن را توسط چند میخ دوخت محکم می کنند. قلاب تحتانی را نیز نزدیک انتهای توپ پیچیده و آن را نیز با گره ای محکم می کنند. سپس قلاب ها را با فواصل مساوی در حلقه بالایی و پایینی قرار داده طوری که هر قلاب پایین وسط دو قلاب بالایی باشد. فواصل بین قلاب ها بسته به اندازه توپ و نوع خاک بستر می تواند از 15 تا 45 سانتی متر باشد. برای استحکام بیشتر هرچه جنس خاک سبک تر باشد قلاب ها نزدیک تر به یکدیگر قرار می گیرند. یک سر طناب را به قلاب بالایی وصل و به صورت متناوب به قلاب های پایین متصل می کنند. بند پیچی کردن می بایست تا حد امکان محکم و سفت باشد و به توپ ریشه استحکام ببخشند. شل بستن طناب نه تنها کمکی به انتقال نمی کند بلکه استحکام توپ را نیز کاهش می دهد.

ب: روش دوم

مانند روش قبل است با این فرق که حلقه بالا و پایینی را موقتی به طور می بندند و پس از بستن طناب های عمودی از راست به چپ حلقه های پالایی و پایینی را دوباره سفت می کنند (گره مربعی)

نکته: در بیشتر خاک ها ریشه های موئین و مکنده در عمق 50-40 سانتی متری بخش بالایی خاک «لایه سطح الارض» قرار دارند. لذا اگر منظور حفظ ریشه های مهم است می بایست به نسبت، عمق توپ ریشه کمتر و قطر آن زیادتر باشد تجربه نشان داده است که هنگام جابه جایی توپ ریشه هایی که عمق زیادتر دارند، کمتر شکسته و متلاشی می شوند. این اطلاعات مربوط به خاک های لومی است و برای خاک های سبک تر نیاز به ابعاد بزرگتری است. درمجموع هرچه خاک سنگین تر باشد جابه جایی درختان راحت است.

نکته مهم: آبیاری سنگین حداقل 4 روز قبل از عملیات جا به جایی از ضروریات مهم در موفقیت عملیات است زیرا رطوبت داشتن خاک در استحکام خاک و جلوگیری از شکسته و پاشیدن خاک موثر است.

E: برداشتن درخت از گودال

در قدیم جهت برداشتن درخت از گودال از فرو کردن دو میله عمود برهم در تنه درخت و بلند کردن درخت با استفاده از این دو میله عمل می نمودند. که البته این روش امروز مردود و منسوخ گردیده است. بهترین روش جهت برداشتن درخت از گودال مهار کردن توپ ریشه از قسمت تحتانی به وسیله دو تسمه از جنس پارچه های ضخیم و در نهایت بلند کردن توپ ریشه است.

F: کاشت درخت

1-    به طور کلی جهت کاشت درخت نیاز است درخت گونی پیچ شده توسط جرثقیل بلند شود. یکی از مهم ترین امور استفاده از اهرم های انتقال است که جهت برداشتن درخت از کنار جرثقیل و گذاشتن روی کفی استفاده می گردید.

2-    بهتر است بن درخت 5-4 سانتی متر بالاتر از سطح قبلی نسبت به زمین قرار گیرد. بخش روئی توپ ریشه می بایست نزدیک سطح نهایی خاک باشد. در موقع کاشت باید ابعاد چاله حداقل 30 سانتی متر و حداکثر 60 سانتی متر بزرگ تر از ابعاد توپ ریشه باشد و خاک زیر چاله نیز بهتر است دست نخورده و بکر باشد تا کمتر نشست کند. همچنین بهتر است چاله به شکل گلدان حفر گردد. خاک روئی چاله حفر شده برای پر کردن 30 سانتی متر فضای خالی مناسب است و خاک زیرین چاله باید به بیرون انتقال یابد، پس از قرار دادن توپ ریشه در چاله می بایست چتایی قسمت فوقانی باز گردد. (چنانچه چاله کاشت از اندازه فوق بزرگ تر باشد موجبات کج شدن درخت و انحراف به اطراف «لنگر انداختن» را فراهم می آورد.)

3-    نصب قیم به دو روش قیم تک و مهار کردن تنه درخت با طناب از سه طرف با طناب برای درختان با ارتفاع بیشتر انجام می شود.

4-    کیفیت خاک: برای پر کردن چاله چنانچه خاک رسی و سنگین باشد باید مقداری peat moss (پیت موس) و ماسه بدان افزوده شود تا ضمن سبک تر شدن، زهشکی و تهویه خاک به آسانی صورت گیرد و چنانچه خاک، ماسه ای باشد برای تقویت آن در جهت حفظ رطوبت بهتر است بدان هوموس (Humus) افزوده شود. چنانچه در محل کاشت به لایه های Hard caliche (سخت کلیسی) و نمکی خاک در مسیرهای که محل تردد یا پیاده رو بوده است برخورد گردد تفویض و اصلاح خاک ضروری است. خاک مطلوب خاکی است که اصطلاحا به آن لومی غنی Rich Loam می گویند و باید دارای PH مناسب و زهکشی خوب باشد. چنین خاکی از طریق ترکیب مناسبی از ماسه، پیت موس، کمپوست (Compost)، برگ های پوسیده، کود حیوانی و خاک به دست می آید.

نکته مهم: درمورد درختان و درختچه های خزان دار، بهتر است کمی کود کامل دیر تجزیه شونده را با خاک مخلوط کنند  و در حفره بریزند. این کود نیتروژن، فسفر و پتاسیم مورد نیاز گیاه را به طور تدریجی، در طول سال در اختیار آن قرار می دهد لیکن در زمان کاشت گیاهان همیشه سبز، هیچ کودی نباید به خاک افزوده شود. دلیل این امر آن است که در یک سال اول زندگی در محل جدید، این گیاهان بسیار نحیف هستند. بنابراین، ریشه ها نشان از مواد شیمیایی سریعا صدمه می بینند. چنانچه احساس شود که گیاه شدیدا به کود نیاز دارند، در آن صورت مقدار اندکی کود دیر تجزیه شوند را می توان بر سطح خاک، در زیر لایه مالچ، پخش کرد. ضمنا باید مراقب بود که کود نزدیک به ریشه نباشد موکدا توصیه می شود که گیاه را تا همان نقطه ساقه که قبلا در نهالستان در خاک قرار داشته است در محل جدید و کاشت هم باید در خاک قرار داد. این نقطه، از روی تفاوت رنگ در تنه مشخص می شود. متراکم کردن خاک به منظور هواگیری و خارج کردن هوا از خاک با پا از ضروریات است.

5-    مالچ دهی پس از گذشت به منظور جلوگیری از تبخیر سطحی و روش علف های هرز سودمند است این مالچ را روی سطح کاشت می ریزند. مالچ هم از جنس آلی و هم از جنس معدنی وجود دارد.

G- آبیاری

1- ایجاد تشتک در اطراف درخت

2- به منظور هواگیری چاله و خارج کردن حباب های هوا اولین آبیاری می بایست بلافاصله پس از کاشت و به صورت کامل و سنگین صورت پذیرد.

3- حداکثر 2 بار آبیاری در هفته برای دو ماه اول کاشت در فصل بهار و تابستان

4- غذادهی و آبیاری از طریق برگ «هفته ای یکبار» برای ماه اول

منابع

1- جابجایی و باز کاشت درختان بزرگ- نویسنده: ریچارد- و- هریس- مترجم   رویا  ؟ - فروردین 1370

2- جابجایی درختان و درختچه ها- مترجم غزاله روحانی-مولف؛ هملیک- ناشر سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران.

3- طراحی باغ پارک- تالیف مهندس جمشید حکمتی- ناشر مهندس جعفر سیا؟ ............

4- فیزیک خاک- مترجم دکتر امین علیزاده- ناشر- دانشگاه امام رضا (ع) مشهد- 1383

5- باغبانی تزئینی- مولف – JACK- E>INCELS- مترجمین – مهندس منوچهر کرکان- خیام فولادی تالاری- مهندس نادر نارونی- ناشر- سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران- 1372

جابجایی درختان

انتقال موفق نهال درختان به زمین به عملیات تولید و تصمیمات اتخاذ شده قبل از آنکه هرگونه عملیات در زمین بیل خاک برگردانده شود، بستگی دارد. انتخاب گونه های مناسب و بستر با کیفیت براساس خصوصیات محل کاشت، مراقبت پس از کاشت، اندازه نهال منتقل شونده، خصوصیات توده ریشه نهال و عملیات بسترسازی برای اینکه بتوانیم به طور موفق نهال درخت را به زمین کاشت منتقل کنیم لازم است نتیجه توجه به این جزئیات زمانی مشخص می شود که نهال انتقال یافته بالغ می شود و اهمیت آن برای زمین شما افزایش می یابد. درختان در موقع انتقال نهال به زمین اصلی دچار استرس می شوند که در وحله اول مراحل تغییر در توانایی آنها در جذب آب دراثر از بین رفتن تعدادی از ریشه هایشان می باشد. استرس آبی دلیل اولیه بروز مشکل و واردشدن استرس است. از بین رفتن ریشه ها بر فرآیند تولید و توزیع ترکیبات هورمونی که رشد ریشه را تنظیم می کند، تاثیرگذار است که ذخیره کربوهیدرات را کاهش داده و درنتیجه بر میزان انرژی قابل دسترس جهت ریشه زایی سریع، تاثیر می گذارد که برای بقا و حیات نهال انتقال یافته به زمین اصلی مهم می باشد. توانایی یک درخت در حفظ مقاومت خود پس از انتقال نهال، تعیین کننده موفقیت یا عدم موفقیت کاشت می باشد. درختان موجود در بازار سه روش تهیه می شوند: ریشه لخت، توپی شده (گلوله شده) و پیچانده شده درون پارچه (  --------) و گلدان از جمله گلدان در گلدان (pot-in-pot) و گلدان در زمین((in-ground container

ریشه لخت  Bare-root

سیستم تولید ریشه لخت، چندین مزیت دارد. درختان با ریشه لخت با هزینه کمتر از سایر درختان تولید می شوند که این امر به دلیل حفر کردن آسان سوراخ کاشت و نگهداری و حمل آسان این گیاهان می باشد (زیرا زمان کاشت، خاک با ریشه همراه نیست) سیستم ریشه را می توان بررسی کرد و ریشه های نامرغوب یا ناقص را حذف نمود. دامنه نوسان اندازه درخت در نهال های با ریشه لخت محدود است که این به دلیل ناتوانی درجابجایی درختان بزرگ تر می باشد. محدودیت های فصلی در الین سیستم تولید بیشتر است چراکه درختان با ریشه لخت باید در حفره کاشته شده و در فصل خواب منتقل شوند. لازم است که با نهالهای دارای ریشه لخت با احتیاط کار شود تا از خشکیدگی ریشه جلوگیری شود. درختان و ریشه لخت غالبا نیاز به قیم دارند تا پس از رویش برگ در اثر وزش باد سقوط  نکنند.

ریشه توپی و درون پارچه (B & B): Balled burlapped

قدیمی ترین شیوه برای فروش نهال های انتقال یافته به زمین می باشد. این درختان در اندازه های مختلفی وجود داشته و معمولا در خزانه ها وجود دارند. در روش B & B در مقایسه با روش نهال های با ریشه لخت، درختان را می توان در طی مدت زمان طولانی تری کاشت و نیاز به نگهداری کمتر دارند و ضمنا کمتر دستکاری می شدند. این درختان را به طور دستی و یا با استفاده از بیل مکانیکی می توان کاشت و هر موقع که زمین یخ نزده است می توان آنها را منتقل نمود. شکل توپی ریشه به راحتی قابل تغییرات تا شرایط کاشت مثل خاک های فشرده یا سفره آب بالا را تسهیل کند.  به دلیل وزن خاک موجود در ریشه، پس از کاشت کمتر نیاز به قیم زدن می باشد. معایب این شیوه آن است که معمولا 95 درصد سیستم ریشه اصلی درخت در مزرعه باقی می ماند. وزن خاک در درختان بزرگ تر باعث افزایش هزینه حمل با نقل شده و نیاز به تجهیزات تخصی جهت دستکاری و کاشت درخت است.

گلدان های قرار گرفته بر روی سطح زمین Above- grouns containers

امتیاز این شیوه آن است که درخت را با همه سیستم ریشه اش می توان به زمین اصلی انتقال داد. محیط های مصنوعی با زهکشی خوب که دراین گلدان ها استفاده می شوند، بسیار سبک تر از خاک مزرعه موجود در درختان B & B می باشد و لذا هزینه حمل و نقل این درختان کمتر و کار با آنها آسان تر می باشند استفاده در گلدان های درون خاک نیز وزن توپی ریشه درخت را کاهش می دهد. درختان تولید شده در گلدان های بالای سطح زمین جهت کاشت در هر زمان از سال در دسترس می باشند و تا زمانی که خاک یخ نزده است ادامه دارد.

عیب اصلی این شیوه، افزایش صدمات می باشد مثل آسیب دیدگی ریشه ها در دمای زیاد و کشنده توده ریشه در اضلاع جنوبی و غربی گلدان و پیچیدن ریشه ها می باشد. وزش بادها نیز به گلدان های سطح زمین صدمه می زنند. سیستم های تولید Pot-in-pot مشکل وزش باد و افزایش دمای ریشه دراضلاع جنوبی و غربی گلدان را برطرف می کند.

جابجایی گیاه قبل از کاشت

دستکاری دقیق توده ریشه برای جلوگیری از آسیب به درخت قبل از انتقال نهال به زمین اصلی لازم و ضروری است. توده ریشه، صرفنظر از تکنیک تولید مورد استفاده، ترد و ظریف می باشد و درختان B & B و درختان گلدان های نرم به آسانی آسیب می بینند. هرگز درخت را با گرفتن تنه آن بلند نکنید (خصوصا درختان B & B به دلیل وزن سنگین توده ریشه ها)

همواره درخت را در طول انتقال به زمین، محافظت کنید تا ریشه ها آسیب نبیند و شکسته نشود. درختان باید قبل از انتقال آبیاری و پوشانیده شوند تا هدر رفت آب کمتر ود. درختان را به محض رسیدن به محل کاشت، بکارید. اگر این کار امکان ندارد، درختان را به خوبی آبیاری کرده و آنها را در ناحیه ای دور از معرض باد و نور مستقیم آفتاب قرار دهید. درختان B & B باید مراقبت شوند تا از خشکیدگی ریشه جلوگیری شود. درصورتی که امکان کاشت سریع وجود نداشته باشد، آبیاری منظم باید تا زمان کاشت صورت بگیرد.

کاشت

ازجمله شایع ترین اشتباهات درموقع کاشت نهال درختان به زمین اصلی، کاشتن عمیق و آبیاری بیش از حد  یا کمتر از حد می باشد. گودال کاشت باید حداقل سه برابر عریض تر از توده ریشه باشد و کناره های گودال شیبدار باشد و عمیق تر از توپی ریشه نباشد. درخت را حدود 5 سانتی متر بالاتر از سطح خاک اطراف بکارید تا امکان فرورفتن و استقرار یافتن توپی ریشه وجود داشته باشد و از تجمع آب در پای درخت جلوگیری شود. اگر گیاه ریشه لخت می باشد قبل از پر کردن گودال، ریشه ها را به دقت پهن کنید. اگر یک درخت گلدانی کاشته می شود، ریشه ها را پهن کنید تا از درهم رفتن آنها جلوگیری شود.بعد از قراردادن درخت در گودال کاشت (در عمق مناسب)، به آرامی میخ ها یا طناب بسته بندی را باز کرده و پارچه را ببرید و از اطراف توپی ریشه جدا کنید. کیسه کف توپی ریشه را بگذارید باقی بماند چراکه جداکردن آن ممکن است باعث صدمه به ریشه ها شود. اگر که از سبد سیمی استفاده شده است، تا حد ممکن سبد را بدون آسیب رساندن و به هم زدن توپی ریشه ببرید و جداکنید. طناب یا هر وسیله بسته بندی ریشه را جدا کنید و برچسب ها یا علائم را از تنه درخت جدا کنید تا از حلقه برداری پوست درخت جلوگیری شود. به آرامی گودال کاشت را از خاکی پر کنید. که قبلا از همان حفره بیرون آورده اید بدون آنکه خاک دیگری یا کود به آن اضافه شود. اگر از مواد اصلاح کننده خاک استفاده می شود، اختلافات ایجاد شده در اندازه خلل و فرج خاک باعث بروز مشکلاتی درخصوص حرکت آب، نگهداری آب و رشد ریشه بین توپی ریشه و گودال کاشت و خاک اطراف می شود و زمانی که حفره را تا نصف از خاک پر کردید، خاک را محکم فشرده و آبیاری کنید تا خلل و فرج هوا پر شود و از تماس بین ریشه ها و خاک اطمینان حاصل شود. پرکردن گودال را به پایان رسانده و درخت را کاملا آبیاری کنید. مالچ باید در اطراف درختان تازه کاشته شده قرار داده شود تا به حفظ رطوبت خاک و کاهش رقابت برسد رطوبت کمک شود. باید مراقب بود که از مالچ بیش از حد استفاده نشود. (8-5 سانتی متر، عمق مناسب (بهینه) می باشد) و مالچ را به اندازه 15 سانتی متر دورتر از تنه درخت بریزید تا از مشکلات بیماری و آسیب جوندگان جلوگیری شود. اگر از کود در هنگام کشت استفاده شود، از کود دهی استفاده کنید که به آرامی در خاک آزاد می شود و بیش از 1 پوند نیتروژن در هر  1000 فوت مربع استفاده نکنید. کودهایی که سریعا در خاک آزاد می شوند اجتناب کنید تا باعع سوختگی گیاه نشوند. قیم زدن فقط در صورت لزوم باید صورت بگیرد و هر تیمی در خلال یکسال پس از کاشت باید حذف شود. دقت کنید که قیم به تنه درخت یا طوقه درخت آسیب برساند. فقط شاخه های اصلی بیمار یا شکسته را در هنگام کاشت هرس کنید. هر چقدر نهال انتقال یافته به زمین اصلی بزرگ تر باشد، مقدار از آبیاری بیشتری لازم است. جهت حفاظت درخت دربرابر حیوانات یا آسیب تجهیزات کشاورزی، از محافظ شل و غیرمحکم و با فاصله کافی از درخت استفاده شود که امکان تهویه و گزارش هوا وجود داشته باشد. توجه به جزئیات فوق الذکر، امکان موفقیت کاشت را افزایش می دهد درختان صحیح کاشته شده، برای سالیان دراز مایه لذت شما خواهند بود و سود و منفعت مالی برای شما خواهند داشت.

نکات مورد توجه در هنگام نهال به زمین اصلی

1-  برنامه ریزی زود هنگام انجام دهید تا گونه با محل کشت سازگاری و انطباق داشته باشد (یعنی درخت مناسب در مکان مناسب بکارید).

2-  از گیاهان با کیفیت بالا که بدون آسیب قابل رویت هستند استفاده کنید. گیاهان با رشد مقاوم و قوی و رنگ برگ خوب و ریشه سفید و محکم را انتخاب کنید.

3-  در هنگام دستکاری و انتقال درخت به زمین اصلی و کاشتن در محل مورد نظر دقت کنید. بسیار مراقب باشید که به پوست تنه درخت یا سیستم ریشه آسیبی نرسانید.

4-  حفره کاشت را به طرز صحیحی آماده سازی کنید. گودال حداقل سه برابر ارتفاع ریشه باید پهنا داشته باشد و دارای کناره ای شیبدار و عمیق تر کف توپی ریشه باشد.

5-  درخت را هرچه زودتر بکارید. از کود استفاده نکنید. گودال را با همان خاک خارج شده از حفر پر کنید و از مالچ نیز استفاده کنید.

6-  آبیاری کنید (البته به حد کفایت) و آبیاری را به تدریج انجام دهید به طوری که آب به داخل خاک نفوذ کرده و زمین را نچسباند. آبیاری برای چند سال حفر جدا در خلال دوره های خشکی باید صورت بگیرد و تا زمانی که درخت به طور قابل استقرار یابد، باید با دقت کافی انجام شود.

بیماری های رز

هر گونه بهره برداری از مطلب بدون ذکرنام نویسنده ممنوع است

اشکالات تایپی به نویسنده وبلاگ مربوط است و به پدید آورنده مقاله مربوط نمی شود

این مقاله در گذشته توسط مجله سیمای محیط به چاپ رسیده است

حسن بیات – محقق ایستگاه تحقیقات ملی گل و گیاه زینتی محلات

مقدمه

رز با بیش از 200 گونه نیمه دائم، سبز دائم تا خزان کننده و حدود 18000 رقم تجاری و 5000 سال سابقه کشت یکی از مهم ترین و متنوع ترین گونه های زینتی در ایران و جهان می باشد و با دامنه وسیعی از عادات رشد در آسیا، شمال آفریقا، آمریکای شمالی و اروپا یافت می شود. در تجارت جهانی نیز رز همواره مقام های اول و دوم را از نظر ارزش صادرات به خود اختصاص داده است.

الف: بیماریهای قارچی

1- سفیدک پودری رز:

سفیدک پودری رز از گسترده ترین و خطرناک ترین بیماریهای رزهای گلخانه ای و فضای باز می باشد. این بیماری هم اکنون در همه کشورهایی که در آن رز کاشته می شود شناخته شده است.

علائم بیماری در ابتدا به صورت نواحی قرمز شبیه تاول در سطح بالایی برگ دیده می شود. پوشش سفید قارچ به صورا لکه های مشخص روی سطح برگ های جوان ظاهر می شود. این برگ ها در حالات شدید بیماری، پیچ خورده و بدشکل شده و در نهایت به طور کامل با پوشش سفید قارچ پوشانده می شوند .

در برگ های پیر هم نواحی گرد یا نامنظم ممکن است یا میسلیوم قارچ پوشانده شوند. درصورتی که شرایط محیطی مساعد باشد برگ های آلوده پیش از موعد می ریزند.

قارچ عامل بیماری ممکن است به ساقه ها و به ویژه به قاعده خارها و همچنین گل ها حمله نمایند پوشش میسلیومی قارچ می تواند به مقدار زیادی روی گلبرگ ها، کاسبرگ ها و جام گل به خصوص وقتی غنچه گل باز شده باشد گسترش یابد.

خسارت شدید بیماری سفیدک پودری موجب کاهش رشد برگ، ارزش زیبایی گل، عملکرد فتوسنتز و بنابراین رشد گیاه و عمر پس از برداشت گل های بریده می شود.

عامل بیماری قارچی با نام Sphaerotheca pannosa. Var. rosae می باشد که به ندرت روی رز تشکیل می شود و بیشتر فرم غیرجنسی عامل بیماری که از جنس Oidium می باشد روی گیاه دیده می شود.

عوامل موثر در توسعه بیماری شامل حساسیت بافت میزبان، درجه حرارت، رطوبت نسبی و وجود آب می باشند. در رطوبت بالا بهترین درجه حرارت برای توسعه بیماری 25-18 درجه سانتی گراد می باشد. زمانی که همه سطح برگ با یک لایه آب پوشانده شده باشد، رشد میسلیومی اتفاق نمی افتد. اگرچه این شرایط برای جوانه زدن کنیدی الزامی است. در رزهای خارج از گلخانه مناسب ترین شرایط برای توسعه بیماری در شب دمای 5/15 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 99-90 درصد می باشد که اجازه تشکیل کنیدی را در حد مناسب فراهم می آورد و در طول روز حرارت 27-26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 70-40 درصد آزاد شدن کنیدیها را تسهیل می کند. در صورت تکرار این شرایط برای مدت چند روز اپیدمی (همه گیر شدن) بیماری حتمی می باشد.

برای کنترل بیماری استفاده از ارقام مقاوم راهکار مناسبی شناخته شده است. همچنین به طور اصولی سمپاشی های حفاظتی با استفاده از سموم گوگردی روش دیگر کنترل بیماری می باشد. استفاده از قارچ کش های سیستمیک نیز به کنترل بیماری کمک می کند.

بررسی ها اخیر نشان داده اند که استفاده از برخی ترکیبات مانند بی کربنات سدیم، فسفات هیدروژن پتاسیم (KH2PO4)، کربنات هیدروژن سدیم (NaHVO3) به میزان 5/0 درصد و شیر به میزان 50/0 در مقایسه با سموم شیمیایی کارایی بهترین دارند.

هرس شاخه های آلوده در انتهای فصل و از بین بردن این شاخه ها در مناطقی که دارای زمستان های شدید هستند جهت جلوگیری از زمستان گذرانی قارچ مفید خواهد بود. جمع آوری و نابود کردن برگ های ریخته شده در اطراف درختچه های رز نیز در انتهای فصل ممکن  است زمستان گذرانی را متوقف کند.

2- کپک خاکستری

این بیماری که به نام های سوختگی گل و جوانه نیز معروف است یکی دیگر از بیماری های رز می باشد که در شرایط انباری و حمل و نقل شاخه های رز بیشتر دیده می شود. آلودگی ممکن است در زمان برداشت گل دیده نشود اما به سرعت در شرایط مرطوب که در انبار و در طی حمل و نقل وجود دارد توسعه می یابد. علایم بیماری به این صورت است که در شرایط آب و هوایی مرطوب و خنک جوانه های آلوده رزهای باغچه ای نمی توانند باز شوند و با میسلیوم قهوه ای مایل به خاکستری در قسمت قاعده جوانه در روی ساقه ممکن است تشکیل شود. در شرایط گلخانه ای خسارت شبیه شرایط رزهای خارج از گلخانه می باشد یا علایم به صورت کبودی ظاهر می شود، نقاط ریزی روی گلبرگ ها ظاهر شده و نوک یا حاشیه گلبرگ ها نرم و قهوه ای می شوند. قارچ ممکن است انتهای شاخه هایی که برای برداشت گل بریده یا هرس شده اند را نیز آلوده کند. این آلودگی باعث سوختگی ساقه ها می شود.

عامل بیماری قارچ Botrytis cinerea می باشد. درجه حرارت مناسب برای رشد و توسعه قارچ عامل بیماری 15 درجه سانتی گراد می باشد. همچنین رطوبت بالا نیز در این شرایط دمایی مورد نیاز است. برای حمله قارچ به گیاه، زخمی شدن سطح میزبان لازم است.

برای کنترل این بیماری، همه گل ها، جوانه ها و ساقه های آلوده در گلخانه یا مزرعه و باغ باید بعد از ظهور اولین علایم بیماری حذف و از بین برده شوند. تهویه مناسب در بسترهای تکثیر و در گلخانه ها از بروز بیماری خواهد کاست. انتقال سریع گل های شاخه بریده یا قلمه ها به انبار خنک، جلوگیری از ایجاد زخم در گیاهان جلوگیری از پاشیدن آب روی سطح خاک و برگ موقع آبیاری و عدم استفاده از مقادیر بالای نیتروژن و مالچ های مرطوب به کاهش بیماری کمک خواهد کرد برای پوشاندن زخم های ایجاد شده، سمپاشی با قارچ کش های حفاظتی توصیه می شود. رزهای بریده شده در انبار نیز باید سمپاشی شوند و یا در محلول سمی فرو برده شوند مثل بنزیمیدازول ها و دی کربوکسیمیدها. باتوجه به اینکه اسپوردهی قارچ در طول موج نوری 355 نانو متر (نور ماورای بنفش) بهتر انجام می شود لذا استفاده از پلاستیک های جذب کننده نور ماورای بنفش (پوشش های ضد U.V) برای کنترل و کاهش اسپوردهی قارچ موثر خواهد بود استفاده از کلسیم به عنوان یک عامل تغذیه ای، موجب کاهش میزان بیماری از طریق توقف تولید اتیلن به وسیله رز که در توسعه بیماری اهمیت دارد می شود.

3- لکه سیاه رز

بیماری لکه سیاه رز که همچنین سوختگی برگ، لکه برگی، سوختگی، آسترومای برگ رز و کپک لزج هم نامیده می شود، در همه مناطق رزکاری دنیا پراکنده می باشد. این بیماری در رزهای فضای باز بیشتر از رزهای گلخانه ای شایع است. زیرا در گلخانه ها رطوبت را راحت تر می توان کنترل کرد.

علایم بیماری به صورت لکه های مشخص با قطر 12-2 میلی متر روی سطوح بالایی برگ گسترش می یابد. این لکه ها گرد یا نامنظم هستند. بافت برگ اطراف لکه به رنگ زرد تغییر رنگ داده و حالت کلروز تا زمان ریزش برگ در سرتاسر سطح برگ گسترده می شود. زردی و ریزش برگ ها در ارتباط با تشکیل اتیلن می باشد. برگ هایی که علایم بیماری روی آنها دیده می شود مقادیر زیادی اتیلن تولید می کنند.

در روی شاخه های یکساله ارقام حساس سوختگی های نامنظم با رنگ قرمز مایل به بنفش گسترش می یابند. این لکه ها اغلب کوچک و به ندرت شاخه ها را از پادر می آورند. ولی در زمستان گذارانی قارچ اهمیت ویژه ای دارند. در روی گلبرگ ها هم لکه های ریز قرمز رنگ ممکن است دیده شود که با تغییر شکل خفیفی همراه است.

عامل بیماری قارچ Diprocarpon rosae می باشد که دارای فرم غیر جنسی Marssonina rosae می باشد. عامل انتشار قارچ کنیدیها هستند که از طریق پاشش آب، به وسیله کارگران یا تماس با قسمت های چسبناک بدن حشرات منتقل می شوند. برگ هایی که ریزش کرده اند ممکن است توسط باد جابجا شده و عامل بیماری را به صورت لکه ای منتشر کنند. قارچ عامل بیماری زا در داخل خاک قادر به ادامه حیات نیست و کنیدیهای موجود برروی ابزار و غیره بیشتر از یک ماه پایدار نمی مانند. در مناطق معتدل قارچ در گلخانه در سراسر سال روی میزبان فعال باقی می ماند. زمستان گذارانی عامل بیماری به صورت میسلیوم و یا کنیدی می باشد.

عامل بیماری دامنه وسیعی از درجه حرارت را تحمل می کند اما برای رشد نیاز به رطوبت (تقریبا 100 درصد) دارد. در درجه حرارت بالای 33 درجه سانتی گراد قارچ قادر به ادامه فعالیت نیست. رشد قارچ در حرارت 21-19 درجه سانتی گراد در حد مطلوب می باشد. بهترین شرایط آلودگی زمانی است که برگ ها 24 ساعت به صورت ممتد مرطوب باقی بمانند. در هوای خشک هیچ گونه آلودگی اتفاق نخواهد افتاد. جریان هوا در اطراف بوته های رز در گلخانه یا خارج آن موجب خشک شدن سطح برگ ها و کاهش بیماری خواهد شد. گرمای تابستان و سرمای زمستان توسعه بیماری را در مناطق بارانی محدود می کند.

برای کنترل بیماری نباید اجازه داد که برگ ها در رطوبت نسبی بالا بیشتر از 12-7 ساعت باقی بمانند. تا حد امکان از آبپاشی روی سطح گیاهان باید خودداری شود. در مواقع ضروری باید آبپاشی در اوایل صبح که درجه حرارت در طی روز افزایش می یابد صورت گیرد. از آب دهی زیاد از حد در شرایط آب و هوای مرطوب و شرایط تاریک باید اجتناب کرد. حذف برگ ها و هرس شاخه هایی که آلوده هستند موجب کاهش جمعیت زمستانگذران قارچ می شود از کشت متراکم باید اجتناب شود تا جریان هوا به راحتی در اطراف بوته های رز حرکت کند. قارچ کشها باید در مواقعی از سال که شرایط برای توسعه بیماری لکه سیاه مساعد است استفاده شوند، قارچ کشها باید هر 15 روز یک بار در این شرایط به کار روند.

4- سفیدک داخلی

علایم بیماری روی برگ ها، ساقه ها، کاسه گل، کاسبرگ و گلبرگ ها دیده می شود. آلودگی معمولا به ناحیه رشد انتهایی و جوان گیاه محدود است. روی برگ ها لکه های قرمز، صورتی تا قهوه ای تیره به صورت اشکال نامنظم تشکیل می شود. برگچه ها ممکن است به رنگ زرد تغییر یابند. در برگچه های زرد رنگ لکه هایی به قطر یک سانتی متر از بافت سالم برگ ممکن است به صورت جزیره مانند دیده می شوند. ریزش برگ ممکن است شاید باشد. در شرایط سرد و مرطوب اسپرانژیوم و اسپرانژپوفور به طور فراوانی روی سطح پایینی برگ های آلوده دیده می شوند. نواحی ارغوانی تا سیاه با اندازه مختلف از یک لکه کوچک تا لکه هایی با طول 2 سانتی متر نیز ممکن است روی ساقه و دمگل ظاهر شوند.

عامل بیماری قارچ Peronospora sparsa می باشد. دمای مناسب برای جوانه زنی اسپور قارچ 18 درجه سانتی گراد است. قارچ عامل بیماری در رطوبت نسبی پایین تر از 85 درصد گیاهان رز را آلوده نمی کند.

در رزهایی که در گلخانه ها کاشته شده اند، پایین آوردن رطوبت محیط با استفاده از تهویه و هوادهی و یا رساندن درجه حرارت محیط به 27 درجه سانتی گراد در طی زمان های گرمتر روز و شب به کنترل بیماری کمک خواهد کرد. در زمان غروب که درجه حرات به طور ناگهانی پایین می آید برای جلوگیری از افزایش رطوبت نسبی باید از روش های ویژه ای استفاده کرد. رطوبت نسبی نباید به مدت 3 ساعت بیشتر از 85 درصد باقی بماند. اگرچه در رزهای گلخانه ای این بیماری شدیدتر است ولی در رزهای خارج گلخانه ای نیز که شرایط بیماری فراهم باشد یک مسئله جدی محسوب می شود. در زمانی که شرایط محیطی برای بیماری مناسب است قارچ کش های حفاظتی باید به کار گرفته شوند. بهداشت زراعی برای حذف پاتوژن در طی فصل بسیار مهم است. برگ ها، ساقه ها و گل های آلوده باید حذف شده و از بین بروند. همچنین حذف قلمه ها و قسمت های گیاهی حامل قارچ برای کنترل بیماری بسیار اهمیت دارد.

5-  پژمردگی ورتیسیلیومی

پژمردگی ورتیسیلیومی یکی از بیماری هایی است که در رزهای گلخانه ای و خارج گلخانه ای رواج دارد همچنین بیماری ممکن است در رزهای باغچه ای هم دیده شود.

رزهای کاشته شده در خارج از گلخانه در مزارعی که قبلا در آنها محصولات سبزی و صیفی حساس به پژمردگی ورتیسیلیومی کاشته شده، استعداد ویژه ای برای آلودگی به بیماری دارند چون عامل بیماری ممکن است در خاک وجود داشته باشد.

علایم بیماری در مراحل اولیه، پژمردگی برگ ها در نوک ساقه های جوان و زردی برگ های پیر می باشد. بعد از چند روز پژمردگی دائمی اتفاق افتاده و برگ ها به رنگ زرد تغییر رنگ داده و سرانجام قهوه ای شده و خواهند مرد. ریزش برگ از پایین گل ها شروع شده و به طرف بالا پیشرفت می کند. ساقه هایی که علایم را نشان می دهند ممکن است در فصول بعدی به رشد خود ادامه داده یا آنها نیز دچار مرگ سرشاخه شوند. مرگ سرشاخه از نوک شروع شده و به طرف پایین گسترش می یابد. در این حالت لکه های تیره مرده (نکروزه) یا نوارهایی به رنگ بنفش تا سیاه به طور فراوان در طول قسمت های هوایی گیاه به وجود می آیند. پیشرفت مرگ سر شاخه ممکن است به مرگ کامل گیاه منجر شود. تغییر رنگ در آوندها که در سایر میزبان ها مشترک است درمورد رز معمولا دیده نمی شود. علایم ممکن است با پژمردگی های ویروسی رز اشتباه شوند. علایم بیماری در طی دوره های تنش مانند خشکی در اواسط یا اواخر تابستان ظاهر می شوند. در بعضی از موارد برگ ها ممکن است در طی روز پژمرده شده و در شب دوباره به حالت اول برگردند. بروز علایم در رزهای خارج گلخانه ای نسبت به رزهای گلخانه ای از شدت کمتری برخوردار است. رزهای خارج  گلخانه ای به طور طبیعی به حالت اول برگشته و دوره های آلودگی به اوایل بهار و زمستان محدود می شود. این اثر فصلی ممکن است به سبب نیاز دمایی پایین (خنک) قارچ باشد. اختلاف فصلی در رزهای گلخانه ای مشهود نیست و در این موارد عامل بیماری در سرتاسر دوره رشد گیاه فعال خواهد بود. خطر بالقوه این است که گیاهان آلوده ممکن است به بیماری متحمل باشند و علایم بیماری را در شرایط مناسب رشد گیاهان رز نشان ندهند.

عامل بیماری قارچverticilium albo- atrum یا   V. dahliae می باشد. چون قارچ عامل بیماری در محیط خاک به سر می برد ممکن است در خاک های آلوده به طور فراوان منتشر شود.

برای کنترل بیماری باتوجه به خصیصه خاکزی بودن قارچ، ضدعفونی کردن خاک قبل از کاشت رز ضروری می باشد. درصورت بروز بیماری در گلخانه، برای تولید گلهای شاخه بریده رز، کنترل آن بسیار مشکل می باشد بنابراین کنترل موثر باید قبل از ظهور بیماری شروع شود.

ب- بیماری های باکتریایی

1- گال طوقه

مهم ترین بیماری باکتریایی رز سرطان طوقه می باشد. این بیماری از میزبان های متعددی گزارش شده است. علایم بیماری با تکثیر سریع سلول ها در بافت های مریستمی و تشکیل تومورها و مناطق برآمده با بافت کم و بیش حلقوی سفت یا نرم شروع می شود. گال ها اغلب در زیر سطح خاک در قاعده طوقه دیده می شوند. آنها ممکن است روی ریشه ها نیز به طور فراوان تشکیل شوند اما در قسمت های هوایی کمتر دیده می شوند.

اندازه قطر گال ها از 5/0 سانتی متر تا چندین سانتی متر متغیر است. این بستگی به توانایی و رشد گیاه و مدت زمان بعد از آلودگی دارد. گال های جوان بافت نرمی داشته و به رنگ سبز روشن یا تقریبا سفید هستند. اهمیت اقتصادی واقعی گل واقعی گل طوقه در تولید رز را مشکل می توان ارزیابی کرد، چرا که خسارت منجر  به کوتولگی، رشد رویشی کم و کاهش تعداد جوانه های گل ایجاد شده توسط این بیماری را به سختی می توان از خسارت مشابه ایجاد شده توسط سایر عوامل و فاکتورهای بیماری زا جدا کرد.

عامل بیماری باکتری Agrobacteriuom tumifaciens می باشد که یک باکتری گرم منفی بوده و دارای تاژک های محیطی می باشد.

باکتری از طریق زخم های ایجاد شده روی ریشه در اثر عوامل طبیعی یا ایجاد شده به وسیله هرس، قلمه زنی، خسارت مکانیکی عوامل زراعی، سنگینی خاک های یخ زده، جویدن بافت گیاه توسط حشرات یا جوانه زنی ریشه های جانبی، وارد گیاه می شود. گال ها یک هفته تا چندماه بعد از آلودگی گیاه تشکیل می شوند. میزان توسعه گال روی گیاه توسط عواملی مانند نوع میزبان، توانایی و رشد میزبان و شرایط محیطی، تحت تاثیر واقع می شود. آلودگی ممکن است در ماههای پاییز مخفی بماند به این صورت گیاه آلوده در مزرعه یا در شرایط سرد بدون نشان دادن علایم تا بهار سال بعد باقی می مانند. باکتری در طی ماههای تابستان بیشترین فعالیت خود را دارا می باشد.

ابزارهای هرس که گال ها را قطع می کنند با باکتری آلوده شده و باکتریها را به سطوح بریده شده بعدی انتشار می دهند. و بنابراین آلودگی های جدید را ایجاد می کنند درصورت شکافتن گال در خاک، باکتریها آزاد شده و می توانند به وسیله حرکت در خاک یا آب منتشر شوند. در غیاب ریشه گیاه، جمعیت باکتری ها به تدریج کاهش می یابد. پاتوژن قادر است در مدت دو سال در درون خاک باقی بماند.

اعمال پیشنهادی متعددی شیوع گال طوقه را کاهش می دهند.

1= استفاده از گیاهان عاری از بیماری، هرچند ممکن است در بعضی موارد پاتوژن به صورت آلودگی مخفی در گیاه وجود داشته باشد.

2- اجتناب از خسارت ریشه و طوقه در طی عملیات کاشت و داشت.

3- کشت در خاکی که قبلا با مواد شیمیایی ضدعفونی کننده تیمار شده باشد. در بعضی موارد شیوع بیماری در پی یک ضدعفونی خاک با ماده شیمیایی غیر موثر  دیده شده است.

4- حذف سریع گیاهان آلوده و در صورت امکان خاک اطراف گیاه حذف شده را نیز باید قارچ کرد تا از عدم وجود بقایای گیاه آلوده اطمینان حاصل کرد.

5- شستشوی ابزار برش و هرس با استفاده از آب و صابون و ضد عفونی فراوان آنها، برای ضد عفونی ابراز، آنها را در الکل فرو برده و روی شعله گرفته یا اینکه آنها را 10-5 دقیقه در محلول 5/0 هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) قرار داده و سپس ابزار را با آب جوشیده شده شستشو داد.

6- تناوب زائی با استفاده از یک گیاه تکه لپه.

مبارزه بیولوژیک با استفاده از باکتری A. radiobacter استرین K84 یکی از روش های مبارزه می باشد.

2- ریشه مویی

بیماری ریشه مویی نیز از دیگر بیماریهای باکتریایی رز محسوب می شود. علایم بیماری ریشه مویی به صورت تورم هایی روی سطح ریشه یا ساقه زیر سطح خاک دیده می شوند. معمولا این تورم ها  سخت و سفت هستند اما همانند گال طوقه چوبی نیستند و ریشه های مجزا از محل این تورم ها بیرون می زنند و توده زیادی از ریشه های فیبری به طول 25-2 سانتی متر بعدا تشکیل می شوند. در شرایط نگهداری سرد و مرطوب ریشه های سفید زیادی در محل ریشه موها تشکیل می شوند. معمولا روی قسمت های هوایی گیاه علایم مشخصه خاصی تشکیل نمی شود. هرچند در سال دوم بعد از کاشت گیاه آلوده رشدشان کند شده و بعضی از آنها می میرند. مرگ گیاه بعد از سال دوم یا چهارم دیده می شود.

عامل بیماری باکتری A. rhizogenes می باشد که در بعضی موارد با A. tumifaciense اختلافاتی دارد. توسعه بیماری زمانی است که رشد گیاه در حد بهینه می باشد. بیماری در خاک هایی با دمای 20 درجه سانتی گراد شدیدتر از خاک های با دمای 26 درجه سانتی گراد می باشد.

جهت کنترل این بیماری روش های زیر توصیه می شود

-         ضدعفونی خاک ضد عفونی پایه های کشت و رعایت بهداشت زراعی در کنترل بیماری اهمیت زیادی دارند.

ضدعفونی با استفاده از بخار آب یک تیمار مناسب است. قلمه ها را می توان با فرو بردن در محلول 5/0 درصد هیپوکلریت سدیم ضد عفونی کرد. هرچند احتیاط های لازم باید در طی انجام این تیمار جهت حذف خسارت صورت گیرد. نباید اجازه داده شود که ساقه ها قبل از آنکه آنها در محلول فرو برده شوند خشک شوند به طوری که قلمه های متعددی باید در طی یک روز گرفته شوند و از فرو بردن قلمه ها در آب و هوای گرم و خشک در محلول ضدعفونی باید خودداری کرد. تانک حاوی محلول باید هرروز از نظر شیمیایی آنالیز شود و میزان هیپوکلریت کاهش یافته به محلول اضافه شود تا غلظت پیشنهادی حفظ شود. از آنجایی که غلظت ماده موثر، در اثر استفاده مکرر کاهش می یابد و PH به سرعت بالا می رود. اشکال تجاری هیپوکلریت سدیم باید قبل از استفاده بازبینی شوند چون با گذشت زمان غلظت آنها در بطری کاهش می یابد.

ج- بیماریهای ویروسی

1- موزائیک رز

علایم بیماری بسیار متغیر می باشد اما علایم مشخصه بیماری به صورت نقوش خطی، کلروز، لکه های مدور و موزائیک خفیف در برگ ها در طی فصل رشد دیده می شود. همچنین علایم شبکه زردی و موزائیک زرد هم در رابطه با این بیماری می باشد. گیاهان آلوده قدرت خود را از دست داده و به سرمای زمستان حساس می شوند.

عامل بیماری، ویروس موزائیک رز (Rose mosaic virus) می باشد که با ویروس لکه حلقوی نکروتیک مرکبات (PNRSV) ارتباط نزدیکی دارد.

ویروس های Arabis mosaic (AMV)، Appele mosic virus (ApMV)، PNRSV نیز علایم مشابهی را روی رز به وجود می آورند.

2- Strawbery latent ringspot virus  (SLRV)

این ویروس نیز در روی رز خسارت وارد می کند. این ویروس باعث ایجاد لکه های زرد کوچک نامنظم روی برگ ها شده و کوتولگی واضحی را در قسمت های هوایی و برگ ها به وجود می آورد. برگ ها حالت چرمی به خود گرفته و بدشکل می شوند. علایم بیماری در صورت مخلوط شدن با ویروس های PNRSV, AMV و بسته به شرایط محیطی ممکن است تغییر یابد. در درجه حرارت 23 درجه سانتی گراد علایم بیماری محو می شود.

3- Rose streak virus

این ویروس سبب ایجاد حلقه های سبز مایل به قهوه ای و veinbanding در برگ های کامل می شود. این علایم برگی گاهی با نقوش حلقوی روی ساقه و یا میوه نیز همراه می باشد.

برای کنترل بیماری های ویروسی و شبه ویروسی در رز حذف گیاهان آلوده و از بین بردن آنها، هرس گیاهان آلوده، استفاده از پایه های عاری از بیماری، حرارت درمانی و استفاده از کشت نوک مریستم توصیه می شوند. همچنین ضدعفونی خاک جهت حذف جمعیت های نماتدهای خاک که از ناقلین بالقوه ویروس ها هستند به کاهش آلودگی کمک خواهد کرد.

د- بیماریهای ایجاد شده در اثر نماتد

نماتدهای پارازیت گیاهی یکی از مشکلات اصلی رز در سرتاسر جهان بی شمار می روند. این بیماری ها از مناطق جداگانه زیادی گزارش شده اند، که این امر ممکن است به دلیل انتشار وسیع نماتدهای پارازیت گیاهی و دامنه میزبانی وسیع آنها باشد. همچنین نماتدهای مانند نماتد زخم ریشه یا گره ریشه که نماتدهای داخلی هستند به راحتی می توانند از طریق قلمه ها جابجا شوند.

علایم در قسمت های هوایی گیاه شامل کاهش قدرت رشد گیاه، کوتولگی برگ ها و قسمت های هوایی، کلروز، پژمردگی، ریزش برگ، کاهش کیفیت گل (طول ساقه و اندازه گل) و افزایش حساسیت به عوامل بیماری زا پوسیدگی ریشه می باشد. این علایم به عنوان زوال عمومی توصیف می شوند. گیاهانی که این علایم را بروز می دهند به دلیل کاهش کیفیت و تولید گل حذف می شوند که در روی ریشه علایم مختاف متعددی بسته به گونه نماتد و تعداد نماتدهای تغذیه کننده از ریشه ایجاد می شود. علایم واضح ممکن است به ندرت دیده شود و ریشه ها ممکن است تعدادی از انواع علایم را نشان دهند. بنابراین تشخیص مثبت نماتد به عنوان عامل علایم مشاهده شده نیاز به بازیابی نماتد از ریشه و یا خاک اطراف گیاه دارنده علایم و در پی آن شناسایی آزمایشگاهی آن دارد.

نماتدهایی که در روی ریشه یافت می شوند در جنس ها و گونه های متعددی قرار دارند، اما گونه هایی که از سایر گونه ها فراوان تر هستند شامل Pratylenchus penetrans، P. vulnus، Meloidogyne hapla، Xiphinema diversicaudatum، Helycotylenchus nannus و Macroposthonia axests می باشند.

ابزار کنترل نماتدها در رز شامل ضدعفونی بسترهای مزرعه، ضدعفونی بسترهای گلخانه قبل از کاشت، محدود کردن جابجایی گیاهان پایه آلوده و کاربرد نماتد کشهای پس از کاشت می باشد.

تیمار آب گرم به طور موثری نماتدهای مستقر روی مواد گیاهی را کنترل می کند اما این تیمارها اکثرا روی ریشه رز خسارت می زنند. خسارت حرارت روی ریشه های رز را می توان با پیش تیمار گیاه با حرارت 38 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت به منظور تحریک مقاومت به گرما کاهش داد به این ترتیب آلودگی سطحی نماتدی را می توان با غوطه ور کردن گیاه در آب 48 درجه سانتی گراد به مدت 35 دقیقه محدود کرد.

فهرست منابع

1-      Elad, Y. 1988. Involvement of ethylene in the disease caused by Botrytis cinerea on rose and carnation flowers and the possibility of control Ann. Appl. Biol. 113:589-598.

2-      Fransen, J.J. 1999. Integerated pest management in rose in “Proceedings Rose- Seminar”. Research station for floriculture and glasshouse vegetables.

3-      Horst, R.K. 1999. Compendium of Rose Diseases. APS Press. 49pp.

4-      Longree, K. 1939. The effect of temperature and relative humidity on powdery mildew of reses. Cornell university Agriculture Experimental station Memories, 223:1-43.

5-      Pizano, M. 1999. Managing gray mold on roses. Floriculture International, 14-16.

6-      Reuveni, R., Agapov, V., Reuveni, M., and Raviv, M. 1994. Effects of  foliar sprays of phosphates on powdery mildew (Sphaerotheca pannosa) of roses.  Journal of Phytopathology, 142:3-4, 331-337.

7-      Volpin, H., and Elad, Y. 1991. Influence of calcium nutrition on susceptibility of rose flowers to botrytis blight. Phytopathology 81:1390-1394.

8-      Xu, X.M.1999. Effects of temperature on the length of the inoculation period of rose powdery mildew Sphaerotheca Pannosa Var. rosae.

علت آتش زدن کاه و کلش و راهکار مقابله با آن

حذف عمل آتش زدن از آن جهت برایم حائز اهمیت است که از آثار زیان بار آن اطلاع نسبی دارم و در بازه زمانی 6 سال نتیجه تاثیر آن را در افزایش دما - قبل از و بعد از آتش زدن - مورد بررسی قرار دادم البته فقط برای مطالعه خودم و با ابزار ابتدایی نه به صورت حرفه ای و با ابزار دقیق .  

مطالعه من میانگین 5 تا 6 درجه افزایش دما را در ارتفاع 1.5 متری  در سایه نشان می داد علاوه بر اینکه تنفس در آن دوره به سختی انجام می گرفت و دید نیز محدود می شد و سوزش چشم و آبریزی بینی در اغلب کودکان روستایی که نزدیک کانون آتش زندگی می کردند مشاهده می شد. 

من شایستگی اظهار نظر -هم در زمینه کشاورزی و هم در زمینه پزشکی - ندارم به همین علت سعی کرده ام مطالبی را که مفید می دانم جستجو و تکثیر کنم ، از آنجا که در اغلب موارد دسترسی به نویسنده میسر نیست بدین وسیله از این بزرگواران کسب اجازه می کنم، مطلب زیر نیز از سامانه جهاد کشاورزی استان مرکزی انتخاب شده است: 

مهمانه اسدی راد

مهندس ناظر مرکز خدمات و ترویج کشاورزی ایبک آباد

دلیل اصلی روی آوردن کشاورزان به آتش زدن کاه و کلش گندم و جو کنترل آفات و علف های هرز, پاک شدن سریع زمین از بقایای گیاه قبلی و آسان شدن عملیات شخم برای محصول بعدی است ولی لازم به ذکر است به کار بردن تناوب زراعی صحیح واستفاده مناسب از سموم نتیجه ای بسیار مطلوب تر دارد. همچنین می توان با یک برنامه ریزی صحیح و استفاده مناسب از ماشین آلات نسبت به مدیریت بقایا اقدام کرد بدون آنکه آنها را سوزاند. روش سوزاندن بقایا در کنار مزیت هایی چون کنترل علف های هرز و حشرات (که روش هایی دیگر نیز برای کنترل آنها وجود دارد) معایبی دارد از جمله:

- خارج شدن عناصر غذایی موجود در آنها به شکل گاز از قبیل گوگرد و ازت, کربن و در نهایت موجب فقیر شدن خاک از نظر عناصر می شود.

- از بین رفتن موجودات زنده مفید مخصوصا کرم خاکی در اثر تولید گرمای زیاد ودر نهایت موجب از بین رفتن ساختمان خاک و شرایط مساعد برای رشد و فعالیت ریشه گیاهان می شود.

- سخت تر شدن خاک در اثر گرما و ایجاد سله که مانع از جوانه زدن بذرها و استقرار بوته ها و گسترش ریشه در خاک می شود.

- خاک در معرض فرسایش شدید آب و هوا قرار می گیرد و با از بین رفتن لایه های خاک زنده زمین زراعی قدرت حاصلخیزی و تولید محصول خود را از دست می دهد.

-با کاهش مواد آلی ,گیاهان زراعی تحمل خود را در برابر آفات, بیماریها, خشکی, گرما و سرما از دست می دهند.

آلودگی هوای اطراف

با توجه به مضرات حاصل از سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش که به منظور آماده سازی زمین برای کشت دوم انجام می پذیرد به نظرمی رسد احیای فن آوری و مدیریت بقایای گیاهی به عنوان یکی از راهکارهای مهم درجهت حفظ پایداری اکولوژیک مزارع ضروری باشد.از جمله فن آوری های موفق می توان به سیستم خاک ورزی حفاظتی اشاره نمود. در این خاکورزی ها که شامل روش های بدون خاک ورزی و خاک ورزی حداقل نیز می گردد , بقایای گیاهی در سطح خاک به طور کامل یا جزئی باقی می ماند و با این عمل بسیاری از مضرات سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش تخفیف می یابد.

مخلوط کردن بقایای گیاهی با خاک دارای مزایایی است از جمله:

کاه و کلش گندم و جو پس از پوسیدن در خاک موجب افزایش عناصر غذایی به صورت بسیار قابل استفاده برای گیاهان زراعی شده و در نهایت باعث کاهش مصرف کودهای شیمیایی می گردد.
پوسیدن کاه و کلش در خاک موجب افزایش ماده آلی خاک شده و این ماده آلی سبب جذب بهتر عناصر غذایی توسط گیاهان می شود و در نهایت کارایی مصرف کودهای شیمیایی توسط گیاهان افزایش می یابد.

افزایش مواد آلی خاک در اثر پوسیدن کاه و کلش گندم باعث بیشتر شدن تحمل گیاهان نسبت به خشکی , گرما و سرما می شود.افزایش مواد آلی خاک در اثر پوسیدن کاه و کلش گندم ضمن تقویت رشد گیاهان زراعی موجب افزایش مقاومت آنها نسبت به آفات و بیماریها می شود.افزایش مواد آلی خاک در اثر پوسیدن کاه و کلش گندم و جو موجب بالا رفتن راندمان مصرف آب و در نهایت باعث کاهش دفعات آبیاری شده و از هدر رفت آب جلوگیری می کند.مخلوط شدن کاه و کلش گندم و جو با خاک و افزایش مواد آلی موجب استحکام ذرات خاک در برابر روان آب ها شده و در نهایت موجب کاهش شدت فرسایش خاک در اثر روان آب و بادها می شود.مصرف بی رویه کودهای شیمیایی ضمن افزایش میزان شوری خاک موجب از بین رفتن ساختمان خاک وسفت شدن خاک ها می شود. کاه وکلش گندم و جو پس از پوسیدن در خاک سبب کاهش اثرات سوء کود های شیمیایی می شود.افزایش مواد الی موجب نفوذ و گردش بهتر هوا و آب در خاک شده و شرایط مساعدی برای رشد و فعالیت ریشه گیاهان زراعی و موجودات مفید فراهم می گردد.

باغ بین المللی اکسپو

آقای مهندس نورزایی را سالهاست که ندیده ام و از ایشان خبر ندارم شاید به این طریق این عزیز دانشمند را بیابم ، پیشنهاد می کنم این سفرنامه را مطالعه کنید ایشان به زیبایی آنچه را دیده اند  در کاغد مجددا جان بخشیده اند و من نیز از ارایه تصویر خودداری کرده ام به بیان دیگر تصویر پردازی ایشان نیاز به تصویر ندارد- مطاله کنید و لذت ببرید

باغ بین المللی اکسپو، یک مدل طبیعی از مناظر زیبای کشور چین و 34 کشور جهان

عباس نورزانی

کارشناس ارشد مدیریت توسعه روستایی و معاون آموزشی مجتمع آموزش جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان

مقدمه

برای شرکت در یک دوره آموزشی در دسامبر 2004 به آکادمی جنگلداری یوننان² به شهر کوئمینگ، مرکز استان یوننان کشور چین عزیمت کردم. در طول قریب به 45 روزی که در این استان حضور داشتم، با برنامه های مختلف کشور چین در ارتباط با توسعه کشاورزی و روستایی این کشور و پروژه های مختلف آن آشنایی پیدا نمودم.

یکی از فعالیت های چشمگیر در این استان فعالیتهای جنگلداری است. جنگلداری شهری، یکی از انشعابات وزارت جنگلداری در این کشور می باشد که کار برنامه ریزی فضای سبز و ایجاد پارک در شهرها را نیز عهده دار است. زیباسازی و حفاظت از فضاهای متنوع و زیبای شهری زیر نظر این بخش صورت می گیرد. یکی از فعالیت های الگویی که نظر ما را بیشتر به خود جلب نمود، باغ بین المللی گیاه شناسی اکسپو در شهر کونمینگ بود که باتوجه به برنامه های اجرا شده و سوژه های مختلفی که در آن برای جلب توریست به کار رفته بود برای معرفی طی این گزارش برگزیده شد که مشروح آن تقدیم خوانندگان گرامی می شود، باشد که برای برنامه ریزان فضای سبز شهرها و همچنین مسئولین فعالیت های گردشگری به خصوص اکوتوریسم به عنوان یک الگوی خوب، مفید واقع شود و با مطالعه و کنکاش دقیق تر آن و بومی سازی این نوع فعالیت ها، زیبایی های منحصر به فرد مناطق مختلف کشورمان را به جلوه گاه های بی نظیر گردشگری تبدیل و به جهانیان معرفی نمایند.

آشنایی کلی باغ

در دامنه های شمالی شهر کونمینگ و به بهانه همجواری با یکی از معابد باستانی این شهر یعنی معبد طلایی، باغ زیبایی احداث گردیده و در سال 1999 میلادی با حضور روسای جمهور و شخصیت های سیاسی از 34 کشور جهان افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفته است. این باغ در زمینی به وسعت 218 هکتار طراحی و اجرا گردیده است که یک هارمونی از معماری و طبیعت را به نمایش گذاشته است.

در طراحی و اجرا و نگهداری این باغ، از هنر گلکاری و معماری فضای سبز و تمام فنون و علوم کشاورزی بهره گرفته شده است. پستی و بلندی های طبیعی که در یک دره ملایم وجود دارد، به نحو بسیار چشمگیری آرایش شده اند. معابر، جدول، گلدان های سنگی، لاشه های سنگی که به صورت قطعاتی از یک منطقه کوهستانی درآمده، گیاهان متناسب کشت شده، انواع درختان و بوته ها که با آرایش های عالی، استخرها و دریاچه مصنوعی، ساختمان های مختلف که به سبک های مشهور استان های مختلف چین و 34 کشور دنیا نمونه سازی شده اند، در این باغ وجود دارد.

ورودی زیبایی دارد. جمعیت زیادی نیز در این قسمت حضور دارند تعدادی مشغول عکس گرفتن با نماد ورودی و پرچم کشورهای مختلف هستند که جلوی درب ورودی نصب است، تعدادی چرخ های تک چرخ با قطر بزرگ را برای تنوع سوار می شوند. هزینه خرید بلیط این باغ برای هر نفر 100 یوآن معادل 10000 تومان است. برای دانشجویان و نظامیان تخفیفاتی نیز قائل شده اند.

در قسمت ورودی، دروازه ای بزرگ وجود دارد که در آن گیت های زیادی تعبیه و نرده کشی شده تا در جشنها و فستیوال های بزرگ که با جمعیت انبوه روبرو باشند به راحتی بازدیدکنندگان وارد و یا خارج شوند.

بلافاصله پس از ورود، سایبان هایی به صورت چترهای بزرگ و به طرز زیبا وجود دارد که تعداد زیادی راهنمای باغ در آن مستقر هستند. همه دختران جوانی هستند که به زبان های مختلف به ویژه انگلیسی اشراف دارند و ملبس به لباس های سنتی از جنس ابریشم می باشند. با پرداخت مبلغی به باجه مربوطه، یکی از افراد به عنوان راهنما، شما و یا گروه شما را همراهی می کند.

برای بازدید می توانید به صورت پیاده و یا سواره اقدام نمود. اگر قصد داشته باشید که به صورت سواره بازدید کنید، اتوبوس های 8 نفره الکتریکی به شما سرویس می دهند.

قسمت های مختلف باغ

چهارباغ گل در خیابان اصلی پارک:

1-  ساعت گلی قرن (عصر): در خیابانی که وسط مجموعه به صورت یک اتوبان بزرگ ایجاد شده است، یک میدان طراحی شده که به صورت یک ساعت می باشد و همه عناصر آن به وسیله مجموعه ای از گل و گیاهان با رنگ های بسیار زیبا اجرا شده و عقربه های آن با موتوری قوی به کار افتاده و زمان را نشان می دهد.

2-  کشتی گلی: کمی جلوتر در وسط این اتوبان، یک اسکلت کشتی با بادبان توسط میل گرد درشت شده و سپس با گل های بسیار زیبا کل آن پوشش داده شده است به نحوی که هیچ نقطه از اسکلت بندی آن قابل دیدن نیست.

3-    گلهایی که به صورت یک نهر جاری، طراحی شده اند.

4-  ستون های گلی: ستون های استوانه ای شکل با ارتفاع زیاد و پوشیده از گل های زیبا در ادامه میر این اتوبان وجود دارد.

·        پنج سالن بزرگ نمایشگاهی شامل:

1-  هال چین: در این سالن، توانمندی های طبیعی، تاریخی، کشاورزی، صنعتی و مدنی چین با عکس ها، فلکسی ها و تابلوهای مختلف، ماکت ها، مدل ها و دیوراماهای زیبا به نمایش گذاشته شده بود و راهنماهایی که لباس های سنتی چینی را در برداشتند، توریست ها را راهنماهایی که لباس های سنتی چینی را در بر داشتند، توریست ها را راهنمایی و برای آنها توضیحات لازم را ارائه می نمودند.

2-  هال انسان و طبیعت: صحنه هایی از جنگل ها، وقوع سیلاب و خشکسالی، صید و شکار توسط انسان را در قالب تابلوهای بزرگی تهیه  و به نمایش گذاشته اند، هم زمان فیلم هایی از صحنه های حیات وحش و رابطه اصولی انسان و محیط زیست به نمایش درآمده است و مونیتورهای بزرگی در تابلوها نصب شده که به طور فینگر تاچ، روی آیکون های مختلف آن بازدیدکنندگان کلیک کرده و فیلم و عکس و یا متون مختلف را می توان دریافت کنند.

3-  گلخانه های بزرگ: این گلخانه حدودا 25 متر ارتفاع داشت و از سه بخش تشکیل شده بود. گلخانه اولی مربوط به مناطق سردسیری و دمای آن 5 درجه بود و گیاهان مناطق سردسیری اعم از درخت، درختچهع بوته، علف و گل های مختلف در آن کاشته شده بود به نحوی که انسان تصور کرد در یک جنگل کاملا طبیعی سردسیری حضور دارد. دمای گلخانه بعدی 15 درجه و گلخانه سومی دمایش با 25 درجه تنظیم بود.

4-  هال علوم و تکنولوژی: در این هال، عکس هایی از برش های گیاهان و فیزیولوژی گیاهی و انسانی، ماکت هایی از سلول های گیاهی و کارهای ژنتیکی انجام شده روی انواع گیاهان به نمایش گذاشته شده بود و در قسمت های دیگر این هال دانشگاه ها، آکادمی ها و به طور کلی موسسات آموزشی و تحقیقاتی چین معرفی شده اند.

5-  هال بین المللی: فعالیت های کشاورزی در کشورهای مختلف (34 کشور شرکت کننده در این نمایشگاه دایمی) به طرق مختلف به تصویر کشیده شده و یا کشت شده اند یا نمونه بذور و محصولات زراعی و باغی به نمایش گذاشته شده اند.

·       هفت باغ اختصاصی شامل:

1-  باغ بامبو: در دامنه تپه ای، گونه های مختلف درخت بامبو به صورت جنگلی انبوه کاشته شده است. در بخش ورودی به این باغ چند قطعه از تنه این درخت به ارتفاع حدودا 6 متر نصب شده و به طرز ماهرانه و هنرمندانه ای روی آن کنده کاری صورت گرفته است.

2-  باغ سبزیجات و میوه ها: انواع درختان که پر ازمیوه بودند و کلکسیونی از انواع سبزیجات از قبیل گوجه، بامیه، بادمجان در رنگ ها و شکل های مختلف، گاهو، فلفل، کدو، لوبیا وغیره کاشته شده است. بخشی از این باغ به کشت هایدروپونیک اختصاص داده شده بود. در غرفه ای نیز نمونه هایی از میوه ها را که رکورد سال بوده اند، به معرض دید گذاشته بودند که در این میان یک هندوانه به وزن 64 کیلوگرم و یک کدو تنبل به وزن 96 کیلوگرم از سال 1994 به صورت کاملا طبیعی و تازه نگهداری می شد.

3-  باغ چشم انداز گل های گلدانی: این باغ اختصاص به گل های گلدانی داشت که به شکل بسیار جذاب و چشمگیری آرایش شده بود و انواع گلدان ها نیز به نحوی عرضه شده بود.

4-  باغ گیاهان علفی: انواع گیاهان علفی به صورت کرت های مجزا کاشت شده و تابلوهای نیز به معرفی گونه های آن اختصاص یافته بود.

5-    باغ چای: در این باغ سه نوع چای معروف در چین کاشته شده بودند. چای سبز، چای سیاه و چای پیور

6-    باغ درختان: گونه های مختلف درختان چوبی و غیرمثمر در این بخش کاشته شده بود.

7-  باغ گل های معروف و سنگ های هنری: با انتقال قطعات بزرگی از سنگ لاشه هایی که به شکل طبیعی نزدیک هستند، فضاها و صحنه هایی از طبیعت کوهستان های صخره ای و جنگلی را به وجود آورده بودند.

·   34 باغ نمایشی از استان های مختلف چین: این باغ ها دقیقا کپی بهترین فضای پارکها و نقاط دیدنی استان های مختلف چین می باشند که درجای دیگری از این باغ بزرگ طراحی و نمونه سازی شده اند و انسان وقتی در آن فضاها قرار می گیرد، تصور می کند تمام استان های چین را دیده است. این باغات عبارتنداز:

1- باغ یوننان که این نمایشگاه در شهر کونمینگ، مرکز این استان واقع است. 2- گوآنگزی 3- هونان 4- گویزو 5- جیانگسو 6- فوجیان 7- زجیانگ 8- گوآنگدانگ 9- هاینان 10- جیانگزی 11- جونگینگ 12- هوبئی 13- پکن 14-آنهوی 15- شاندانگ 16-شانگهای 17- زیزانگ 18-سیچوآن 19-هنان 20-هبئی 21- تیانجینگ 22- هنگ کنگ 23-تایوان 24-زینجیانگ 25- گانسو 26- گوئینگ های 27-لینگزیا 28-شانگزی(1) 29- شانگزی(2)30- منگو 31-هیلونگ جیانگ 32-لیائونینگ 33- جیلین 34- ماکو

32 باغ نمایشی بین المللی:

این باغ ها برای کشورهای مختلف پیش بینی شده است که در هرکدام از غرفه ها که به سبک معماری همان کشور ساخته شده است، لباس های سنتی و پاره ای از صنایع دستی این کشورها به فروش می رود و آهنگ های مخصوص این کشورها در آن پخش می شود. این کشورها عبارتند از:

ویتنام-پاکستان-سریلانکا-غاصب فلسطین-لائوس-میانمار-ژاپن-مصر-سودان-اندونزی-مالزی-سویس-پژو- فرانسه-شیلی-استرالیا-کانادا-روسیه-بلغارستان-انگلستان-آمریکا-اسپانیا-اطریش-مالدیوی-آلمان-هند-دانمارک-هند-فلسطین-اسلواکی-لهستان

22 مکان و فضای دیگر که عبارتند از :

1- درب ورودی که دارای گیت هایی برای ورود بازدیدکنندگان و اخذ بلیط ورودی است.

2- یک ردیف از پرچم های کشورهای مختلفی که در این نمایشگاه غرفه دارند.

3- یک سد روی دریاچه مصنوعی که با چرخ های مخصوص (توربین) آب از آن عبور می کند و آسیاب آبی در زیر آن تعبیه شده است.

4- دریاچه مصنوعی با گل های آبزی

5- باغ هونگتا

6- رستوران غذاهای سنتی

7- میدان هوآکسی

8- میدان قرن

9- موزه مخصوص پول کشورهای جهان

10- باغ پروانه ها

11- صخره های پارک

12- هال گل ها

13- پرتگاه صخره ای کنده کاری شده

14- گل های شکوفه دار در عصر جدید که روی سنگ کنده کاری شده اند.

15- باغ صخره ای

16-میدان هنر

17-پرتگاه صخره ای وسیع

18-باغ هفت رنگ

19-رستوران باغ پای

20- تله کابین

21- برج بلند مشرف بر کل باغ

22- هتل پارک

نکات موردتوجه

-   در بخش ورودی تعداد زیادی از خانم های جوان با لباس های محلی حضور دارند که همراه گروه های بازدیدکننده عزیمت می کنند و توضیحات لازم را ارایه می کنند و مبالغی نیز بابت این امر اخذ می کنند. که تعدالدشان 100 متر می باشد

-   تعداد 60 خودروی 8 نفره الکتریکی (بدون صدا) وجود دارد که رانندگان آنها خانم های جوان هستند و بازدیدکنندگان را به قسمتهای مختلف می رسانند و تعداد 3 قطار کوچک با صندلی های زیادی وجود دارد.

-   تعدادی کارناوال در طول معابر و خیابان ها با شکل های مختلف، حرکاتنمایشی اجرا می کنند و آواز می خوانند.

-   در این باغ، آرایش انواع گل های و تلفیق آن با درخت و درختچه و بوته و گیاهان علفی با استفاده از آخرین دستاوردهای علم ایجاد فضای سبز اجرا شده بود.

-   تلفیق صخره ها و یا قطعات بزرگ سنگی به گونه ای که احساس می شد عرصه ای از جنگلهای صخره ای با سرخس ها و ابشارهای زیبا را مشاهده می کنید صورت گرفته بود.

-   برای جدول کشی، از سنگ هایی که به شکل بسیار زیبا تراشیده شده بود و همچنین گلدان ها بزرگ سنگی که هرکدام خود یک کلکسیون از هنر سنگتراشی به حساب می آمد بهره گرفته شده و هنرمندانه با گیاهان و گل ها تلفیق شده بود.

-   استخرها و دریاچه هایی زیبا احداث شده بود که در آن آبزی روئیده و اطراف آن جایگاه هایی برای نشستن افراد تعبیه شده بود و آبراهه هایی که در کف آنها سنگ های قهوه ای بزرگ تعبیه شده و صدای حرکت آبها به گوش می رسید.

-   درکنار دریاچه، یک آمفی تئاتر بزرگ که دارای سایه یانی در ارتفاع بالا بود قرار داشت و اطراف آن کاملا باز بود و همه مناظر اطراف قابل دیدن بود و در آن مراسم مختلف، موسیقی و خواندن آواز توسط هنرمندان جریان داشت.

-   اطراف این باغ توسط تپه های پوشیده از جنگل طبیعی احاطه شده بود که از وسط باغ، یک خط تله کابین وجود داشت و در بالای مرتفع ترین تپه، یک برج بزرگ دیده بانی احداث شده بود که افراد با تله کابین به بالای برج رفته و از آنجا به کل فضای باغ اکسپو دید داشته و آن را تماشا می نمودند.

-       درکنار این باغ 4 هتل چهار ستاره برای گردشگران، سرویس دهی می نمودند.

-   برای بازدید از این پارک 5/6 ساعت اختصاص داده شد که ما به سرعت بخش هایی از آن را بازدید نمودیم و بخش هایی نیز باقی ماند.

-   در برنامه این باغ پیش بینی شده تا بازدیدکنندگان با استفاده از خودروهای الکتریکی و با حوصله و دقت بتوانند به مدت 10 ساعت همه قسمت های آن را مورد بازدید قرار دهند.

-   کارکنان باغ به نحوی آن را شاداب نگه داشتندکه تصور می رفت کل باغ، یک گلخانهای است که هنوز گل و گیاهان را از آن خارج ننموده اند و آرایش درختچه ها، پرچین ها نیز به گونه ای انجام می شد که تو گویی جلوی پای شما انجام شده است.

-       رعایت نظافت در حدی که انگار همه 218 هکتار داخل منزل مسکونی است، صورت می گرفت.

پی نوست:

1-    world Hirti –Expo Garden

2-       YAF (Yunnan Academy of Forestry)

دوره های باغسازی در ایران

دوستان عزیز 

به زودی مطالبی مبسوط پیرامون تاریخ باغ و پارک ارایه خواهم کرد  چنانچه شما نیز نظر و دیدگاهی مشخص و قابل طرح دارید برای من ارسال نمایید. 

برای شروع، مطلب آقای کبیری بسیار مفید می باشد و امید که بتوانم با ارایه مبسوط تر تاریخچه، رضایت بیشترشما را کسب کنم. 

با مراجعه به فرهنگ عمید کلمه باغ، خود معنای معین و محدودی دارد که هر مکان یا فضای پوشیده و محصور از درختان را در بر می گیرد. اگر بازتر بنگریم و به تفسیر اساطیری لغت بپردازیم ،در ذهن کلمه فردوسی تجلی می کند، که در فرهنگ ایران به معنای باغی است با استخرها، برکه ها، درختان و گل های رنگارنگ و این خود نمایانگر، علاقه و وابستگی ایرانیان به طبیعت است.

سیر تاریخی و افسانه های باقی مانده از قوم آریا نشان می دهد، پادشاهان پیشدادی مخصوصا منوچهر شاه سعی بر آن داشته که انواع بذرهای گیاهان وحشی و خود رو را در فضای اطراف قصر خود کشت و پرورش دهد. به عبارت دیگر منوچهر پادشاه پیشدادی، نخستین سازنده باغ است که آن را بوستان نامیدند.

به معنی کشتزار بوهای خوب، کوروش شاه اولین کسی است که دستور داد درختکاری در ردیفی منظم (بسان نظم نظامی) انجام شود.

او به دست خود زیباترین درخت را مدالهای جواهرنشان بخشید جایزه کشاورزی داد و جشن درختکاری را معمول داشت.

متاسفانه مدارک موجود مربوط به دوره تیموری است. به همین خاطر اولین دوره باغسازی را باغ های تیموری می نامند.

در دوره تیموریان باغ های بسیاری به دستور تیمور لنگ در اطراف شهرها و مراکز تجمع احداث گردیده است. اغلب باغ های این دوره   در شهر سمرقند پایتخت تیموریان احداث گردیده ولی در طول تاریخ این باغ ها از بین رفته اند و فقط اثر یا نقشه ای از آنها باقی مانده است، مانند باغ بهشت، دلگشا،چنار و ارم از خصوصیات این باغ ها وسعت زیاد،احداث ساختمان های کناری و ایجاد تزئیناتی بر دیوارهای محصور شده اطراف باغ است، اما بیشتر سبک باغسازی در این دوره به این صورت بوده است که باغ های بسیار بزرگ و چهارگوش می ساختند که در گوشه باغ ها طاق های برج مانند بزرگی وجود دارد. در وسط باغ تپه ای بلند بوده که بر فراز تپه کاخ ها و ویلاهای پادشاهان و یا شخصیتهای در داخل آنها ساخته می شده است. روی تپه استخرهای بزرگ بنا می کردند که آب از آنها جاری می شده است ودرسرتاسر باغ جریان پیدا می کرده و در ضمن ایجاد صدای آرامش بخش و موجب تلطیف هوا می شده است. همچنین گاهی در اطراف ساختمان ها خندق هایی پر از آب؛ ساختمان را احاطه کرده است، در اطراف خندق ها از درختچه های وحشی از نوع تمشک و گیاهان تیغ دار پوشانده می شده است.

در سیر تحولی تاریخ طراحی باغ دوره صفویه همانند زنجیری به دوره تیموریان مرتبط بوده است و منحصرا تغییرات کوچکی یافته است. شاید بتوان گفت سبک پدید آمده به نام سبک صفوی معروف است. این باغ ها بیشتر در شهر اصفهان ساخته شده است و یک ویژگی خاص داشته و آن هم ارتباط بین فضای باغ با فضای داخلی کاخ است که از نمونه های جالب آن ایجاد حوض خانه و آب نماهایی همراه با فواره در داخل ساختمان با گلدان های گل است. در این باغ ها از حوض ها و فواره های زیاد استفاده شده است که آب در حالت ساکن و متحرک دیده شود. سبک صفوی در طراحی خیابان ها و میادین و معابر عمومی به نوعی متاثر از سبک تیموری بوده است و خیابان ها از طرحی منظم و قرینه برخوردار است به عبارت دیگر سبک چهار باغ کشی خود پدیده نوینی در سبک معماری صفوی است. در این گونه راههای ارتباطی درختان به صورت چهار تا هشت ردیف ساخته شده است، مانند چهار باغ اصفهان که در این خیابان ها (بلوار) معمولا از نهرهایی با عرض های مختلف و سنگ های تراشیده و شکل داده شده در کف نهرها و گاهی ایجاد آب نماهای کوچک با تعدادی فواره به طور منظم استفاده شده است. در قسمت داخلی خیابان ها درختچه های زینتی، انواع گل سرخ، یاس و ... کاشتند. در کنار ردیف هایی که به منظور محل عبور عابرین و تردد افراد احداث شده، درختان تنومند از انواع چنار، تبریزی و نارون به منظور سایه افکن استفاده شده است.

در زمان شاه عباس به حدی باغسازی رواج یافته است که این باغ های طراحی شده را با نام باغ های شاه عباسی می شناسند. از جمله در فرح آباد کافی به نام جهان نما ساخته شده که طرح تزئینات بیرونی آن با دیگر طرح ها فرق دارد. در این طرح آلاچیق پوشیده از گل، همراه با برکه های دریاچه مانند و شبه جزیره ای با ارتباط پل متحرک ساخته شده است. از دیگر باغ هایی که به این دوره ارتباط دارند عبارتند از: باغ خلوت، حرم، زیتون، هزار جریب، تپه، صاحب الزمان و ... که تقریبا اکثر آنها به دلیل نبود کیفیت مدیریتی بالا از بین رفته اند.

نکته ای که در این باغ ها حائز اهمیت است این که آب نماهایی که در این گونه باغ ها احداث شده است از بهترین انواع کاشی ها با طرح های ایرانی و چینی و یا تاثیر آنها برروی یکدیگر بوده است، همچنین در باغ های اطراف کاخ های سلطنتی انواع پرندگان اهلی و وحشی را با ایجاد یک لانه یا قفس های کوچک نگهداری می کردند که متاثر از سبک های چینی و ژاپنی بوده است. ازجمله باغ های دیگر دوره صفوی باغ های چهل ستون، هشت بهشت و غیره در اصفهان است.

در دوران کریم خان زند هم در شیراز و تهران و برخی از شهرهای ایران باغ های تاریخی ساخته شده است. مانند باغ جنت در تهران، باغ دلگشا در شیراز همچنین باغ هایی به نام های باغ هفت تن و چهل تن است. طرح این باغ ها که سبک قدیمی ایرانی را مشخص می کند، خیابان نسبتا عریض مرکزی، در پیاده روی حاشیه ای و کاشت درختان مخلوط مابین خیابان ها است.

یکی دیگر از باغ های قدیمی شیراز باغ جهان نما است که شاه عباس صفوی درخت های سرو را در آن کاشته و کریم خان زند در همین محل باغ وکیل را احداث کرده است. باغ موزه فعلی که در آن زمان حرم سرای کریم خان زند بوده و عبارتش امروزه به موزه تبدیل شده است دارای طرحی منظم و قرینه است. در اطراف تمام خیابان ها دو ردیف درخت سرو شیرازی، انبوهی از درختان نارنج، گل های رز، کاغذی و شمعدانی به فراوانی یافت می شود. همچنین آب نماهایی به صورت چند ضلعی با طرح بسیار زیبا دیده شده است.

به دلیل اینکه سیر تکاملی بشر در ارتباط با فرهنگ ها است، دوران قاجاریه به علت ارتباط بیشتر مردم ایران با مردم اروپا، سبک هایی که آمیختگی از شرق و غرب داشته پی افکنده شده است.

بیشتر این باغ های دوره قاجاریه در شمال تهران و شیراز ساخته شده است و بیشتر در زمان ناصرالدین شاه به دلیل سفرهای مکرر وی به اروپا ساخته شده است. سبک باغسازی در این دوره بدین صورت بوده که این گونه باغ ها در فراز ارتفاعات ساخته می شده است، کوشک یا عمارت در بالای طرح بوده و در آن از پوشش گیاهی متنوعی استفاده شده است و در جلوی کوشک حوض بزرگ وجود داشته که منبع آب بوده است.

از مهم ترین باغ ها دوشان تپه است که در زمان ناصرالدین شاه پس از بازدید او از اروپا احداث و طرح آن تلفیقی از طرح های قرینه سازی ونامتقارن ایرانی است. در این آمیختگی، خیابان های بریده و زاویه دار، تعدادی آلاچیق، فضای سبز و پوشیده از درختان به صورت بیشه، نگاهداری وحش وایجاد حوض یا استخرهای بزرگ در نزدیک ساختمان و خیابان کشی اطراف آن کاملا مشهود بوده است. همچنین پیاده روهای این باغ برخلاف طرح های قدیمی باریک، سنگ فرش شده در کناره دیواره ها با درختچه های زینتی از قبیل گل سرخ یا درختان میوه تزئین و در بعضی از قسمت های باغ درختان متنوع میوه به صورت درهم کاشته شده بود. درمورد ساختمان، این باغ مثل طرح های طرح های اروپایی بر بلندی ساخته شده به طوری که منظره ی باغ دیده شود.

در عهد قاجاریه باغ ها و قصرهای مجلل که از سبک معماری باغ های روسیه اقتباس شده بود احداث کردید مانند قصر عشرت آباد وصاحبقرانیه که در این باغ ها تپه و سکوهای گل، کاشت درختان زینتی به صورت توده ای، برکه های مصنوعی، نرده کشی و استفاده از گیاهان رونده روی نرده ها کاملا شهوداست.

در بعضی از قسمت های تهران قدیم، باغ ها و پارک های بزرگ برای تفریح مردم وجود داشته است مثل باغ نظامیه یا باغ نگارستان، که همه این باغ ها به نوعی به توصیه حکام برای احداث فضای سبز درست شده اند. از دیگر باغ های معروف باغ شاه گلی در تبریز است که البته تاریخ احداث این باغ هنوز معلوم نیست. البته بعضی از محققین این باغ را جز بناهای تاریخی دوران قاجاریه می دانستند. از خصوصیات باغ این است که ساختمان در وسط استخری که هر ضلع آن حدود 650 متر است،بنا شده و در اطراف استخر، خیابان هایی احداث شده است که توسط درختان سایه افکن محصور شده اند

همان طور که گفته شد بیشتر این باغ ها در دوران ناصرالدین شاه ساخته شده که از معروف ترین این باغ ها، باغ ارم در شیراز است که در جهت شمال شرقی شیراز و در کنار رودخانه خشکی احداث گردیده است، که شهرت این باغ به خاطر سروهای بلندقامت و موزون آن است. در مقابل ساختمان، استخر بزرگی احداث شده که سرریز آب آن توسط نهری طول باغ را طی می کند. ضمنا حوض های کاشی کاری متعددی در طول نهر مزبور ساخته اند که اطراف آن گلکاری گردیده است. از دیگر خصوصیات دیگر این باغ، به خاطر خصوصیات شکل زمین، سطح باغ توسط پله هایی به قطعات مسطح و منظمی تقسیم شده است که بر زیبایی آن افزوده است.

در طول سیر تاریخ ایران، پس از انقراض قاجاریه در دوران پهلوی به علت سهولت تردد بین ایران و دیگر نقاط جهان مخصوصا کشورهای اروپایی احداث باغ و پارک و ویلا، آمیخته و گاهی به سبک اروپایی بوده است. طبیعی است علت این گسترش همان طور که گفته شد آشنایی باسبک های باغسازی دیگر نقاط جهان، افزایش روز افزون وسایل ماشینی در سطح شهرها و غیره است.

بیشتر این باغ ها در دهه 1350 احداث گردیده است، همچنین در این دوران بسیاری از باغ ها و پارک های قدیمی مرمت شده و همراه با بروز تغییراتی بوده است، مثل باغ سعدیه را نام برد که مزار سعدی در آن قرار دارد که در زمان رضاشاه پهلوی تعمیر و تجدید شد که از تعمیرات این باغ می توان به کاشت درختان نخل و نارنج و سرو شیرازی و کاشت درختان به صورت تلی و احداث درب ورودی که با خیابان مستقیمی به مزار ارتباط دارداز دیگر باغ های قدیمی شیراز که در دوران پهلوی بازسازی شد می توان به باغ حافظیه اشاره نمود که در دوران کریم خان زند ساخته شده بود. از تغییراتی که در این باغ داده شده ایجاد کف پوش خیابان ها با سنگ و سیمان و ایجاد آب نماها و حوض های بسیار جالبی است که در آن احداث شد. به طورکلی در این طرح سعی شده است که طرح قدیمی ایرانی حفظ شود.

یکی از باغ (پارک ها)های  جدید الاحداث که تقریبا متاثر از سبک های اروپایی بوده است شاید بتوان پارک آزادی (فرحناز سابق) را  نام برد. در این پارک دریاچه های مصنوعی احداث شده است که در مرکز آن جزیره ای از درختان و درختچه های زینتی و گل های دایمی ایجاد کردند. فضای باغ بیشتر از چمن، درختان توده ای و تک درخت است. که توسط راهروهای وسیع و خیابان های منظم به هم متصل می شوند. برای ایجاد هم آهنگی و تنوع در این پارک از تپه های متعدد که با گیاهان زینتی تزئین شده، استفاده شده است. همچنین برخی از تاسیسات ضروری که در پارک های عمومی به کار رفته مانند محل بازی کودکان و کتابخانه و غیره در این پارک احداث گردیده است.

به طور کلی در دوران پهلوی به احداث باغ و پارک در بیشتر مراکز استان ها توجه شده است که در اکثر آنها از سبک های اروپایی، ژاپنی و سنتی الهام گرفته شده است.

در نهایت بایستی به این نکته توجه داشت که باغ ایرانی مسکن باغسالار، تفرجگاه مردم، و محل پذیرایی مهمانان و بزرگانی بوده که در باغ آمدند، چه بسا واردشدگان مسافتی را در گرما و آفتاب و شرایط سخت طی کردند که دربرابر ورودی باغ و هنگام بازشدن درب باغ تمام خستگی ها را فراموش کردند و باغ به ایشان سلام می گفته است.

نیما کبیری- کارشناس فضای سبز

منابع آلودگی هوا در کشورهای درحال توسعه

 این مقاله در سال ۱۳۸۴ در مجله سیمای محیط درج شده است و مطالعه مجدد آن در هفته محیط زیست ابتدا برای خودم و آشنایی بیشتر عزیزان مفید به نظر می رسد. 

آزاده کریمی ملاطی و سید هدایت محسنی- کارشناسان سازمان پارک ها و فضای سبز مشهد

چکیده

آلودگی محیط یکی از پیامدهای اکولوژیکی توسعه و پیشرفت شهرها محسوب می گردد. چنین آلودگی هایی فقط مختص صنایع نیست بلکه آتش سوزی جنگل ها، زباله ها و نیروگاهها نیز از عوامل ایجاد آلودگی هستند. نگرانی اصلی درمورد آلودگی محیطی به خاطر تاثیر آن بر سلامتی بشر است. آلودگی هوا در آسیا در دو دهه 80 و90 به طور غیرقابل باوری افزایش یافت که عامل اصلی این افزایش را به رشد سریع اقتصادی و نیز افزایش شتابان جمعیت نسبت می دهند. در این مقاله تلاش گردیده است تا عوامل آلوده کننده در کشورهای درحال توسعه مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

مقدمه

عوامل آلودگی هوا در کشورهای مختلف متفاوت است. به طوری که اگرچه وضعیت دموگرافی هر کشور عامل مهمی در افزایش آلودگی است. اما سایر جنبه های انسانی مانند تغییر الگوی مصرف نیز نقش مهمی را در این زمینه ایفا می کند. لازم به ذکر است که 3 عامل مهم آلودگی در کشورهای درحال توسعه به چشم می خورد که شامل حمل و نقل، صنعتی شدن وتولید انرژی است (11). درجه اهمیت هرکدام از این عوامل باعث ایجاد تفاوت در عامل آلودگی در کشورها می گردد. به عنوان مثال، در فیلیپین عامل اصلی آلودگی هوا حمل و نقل است و تولید انرژی، واحدهای صنعتی و سوزاندن زباله ها در درجه بعدی قرار دارند. سایر عوامل مهم آلودگی شامل افزایش فعالیت های کشاورزی، انباشت زباله و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی خانه ها است. همچنین درنتیجه تغییر کاربری جنگل ها، آتش سوزی جنگل به عنوان یک عامل اصلی آلودگی در برزیل، اندونزی و مالزی تبدیل شده است (4). آمارها نشان می دهد که از سال 1860 تا 1972 میزان دی اکسیدکربن از ppm290 به ppm320 در هوای جهان افزایش یافته است. به طوری که سهم ایران در تولید دی اکسیدکرین 150 و 237 میلیون تن به ترتیب در سال 1990 و 1992 بوده است (1).

حال به بررسی عوامل ایجاد آلودگی خواهیم پرداخت.

1- وسایل نقلیه موتوری و سیستم حمل و نقل

در بسیاری از کشورها میزان زیادی از آلودگی به وسیله وسایل نقلیه ایجاد می گردد. بخشی از این آلودگی به دلیل تراکم بالای شبکه جاده ای است که طی 2 دهه اخیر در کشورهای درحال توسعه ساخته شده و بخشی دیگر به خاطر افزایش تعداد وسایل نقلیه است که با عامل مهم افزایش جمعیت شهرها ادغام شده است. سهم وسایل نقلیه موتوری در ایجاد آلودگی برای دهلی 57 درصد، مانیلیا70درصد و کوالالامپور 86 درصد است.

آمریکای لاتین نیز مشکل بزرگی در زمینه آلودگی هوا دارد زیرا 78 درصد جمعیت آن در شهرها زندگی می کنند(10). وسایل نقلیه مسئول 80درصد تا 90 درصد غلظت موادشیمیایی موجود در هوا هستند. مکزیکوسیتی بیشترین آلودگی را در جهان به خود اختصاص داده است که این به خاطر ادغام شرایط توپوگرافی، کلیمایی و تعداد زیاد وسایل نقلیه است. میزان دی اکسید گوگرد  و منوکسیدکربن در این شهرها بسیار بالاست به طوری که سازمان بهداشت و سلامت جهانی (WHO) در این زمینه هشدار داده است.

وسایل نقلیه از عوامل اصلی تولیدکننده هیدروکربن ها و اکسید نیتروژن ها محسوب می شوند به طوری که در مناطق شهری کوالالامپور و مالزی 97 درصد از آلودگی های تولید شده توسط وسایل نقلیه شامل موادی ازجمله منوکسیدکرین، هیدروکربن ها و اکسیدهای نیتروژن است (7و8).

2- صنایع

آلودگی هوای ناشی از صنعت ابتدا مختص جهان غرب بود ولی متاسفانه این رویه چندان طول نکشید. همراه با رشد شتابان صنعت و اقتصاد، آلودگی هوا اکنون به یک معضل در اکثر کشورهای درحال توسعه تبدیل شده است. باوجودی که تعدا کارخانجات صنعتی درچنین کشورهایی کمتر از کشورهای غربی است اما آنچه که اهمیت دارد اثر تجمعی آلودگی حاصل از کارخانه های صنعتی کوچک است. این چنین کارخانه های کوچک و پراکنده ای ممکن است آلودگی بیشتری را نسبت به نیروگاه های بزرگ مولد انرژی ایجاد نمایند (6).

در بسیاری از کشورهای درحال توسعه عضو اتحادیه کشورهای آسیای جنوب شرقی (ASEAN) صنعتی شدن با سرعتی 3 برابر سرعت انقلاب صنعتی در غرب اتفاق افتاد، بنابراین آلودگی صنعتی در بسیاری از این کشورها مانند برزیل، اندونزی و تایلند به جدی است که در 4 دهه اخیر در کشورهای توسعه یافته مشاهده نشده است (2). به طور کلی مشکل بزرگی که وجود دارد ایجاد صنایع و نیروگاه های مولد آلودگی در کشورهای درحال توسعه است و ایجاد این نیروگاه ها در این مناطق که حساسیت زیادی در مورد آلودگی هوا وجود ندارد، یک سهل انگاری بزرگ محسوب می شود. درحالی که وضعیت هوا در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند اروپا و آمریکای شمالی بهبود یافته است که این به خاطر اعمال محدودیت های شدید در تولید انرژی است زیرا در کشورهای توسعه یافته به توسعه پایدار اهمیت ویژه ای داده می شود ولی متاسفانه در کشورهای درحال توسعه ممکن است مسئله آلودگی هوا به دلیل سودمندی اقتصادی نیروگاه ها و صنایع، کمرنگ شده و یا به فراموشی سپرده شود (6).

3- نیروگاهها

درنتیجه رشد اقتصادی در آسیا و کشورهای اقیانوس آرام تقاضا برای انرژی به شدت افزایش یافت. به طوری که در سال 1992 تنها کشورهای استرالیا، نیوزلند و ژاپن و 21 تقاضا برای انرژی جهان را به خود اختصاص دادند درحالی که سهم تمام کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) 51 درصد و سایر کشورهای جهان 28 درصد بود(9). درحقیقت نرخ رشد تقاضای انرژی در بین سال های 1990-1992 برای آسیا و کشورهای اقیانوس آرام 6/3 درصد بود اما در سایر کشورهای جهان نرخ رشد تقاضا برای انرژی 1/0 بود. به عبارت دیگر طی سال های 1990-1992 سهم کشورهای آسیایی و اقیانوس از مصرف سوخت، 41 از کل مصرف جهان بود (3).

در بسیاری از کشورهای درحال توسعه از سوخت های فسیلی برای به کار اندازی نیروگاه ها استفاده می شود و از آنجایی که گوگرد از مواد اصلی موجود در این سوخت هاست، بنابراین نیروگاه ها از مهم ترین منابع انتشاردهنده دی اکسید گوگرد محسوب می شوند. همچنین ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که زغال سنگ و نفت هرکدام به ترتیب 25 و 1/21 کیلوگرم کربن به ازای هر گیگا ژول انرژی آزاد می کنند، درحالی که گاز طبیعی 3/15 کیلوگرم کربن به ازای هر گیگاژول انرژی آزاد می کند، بنابراین بسیاری از کشورها در آسیای جنوب شرقی شدیدا به استفاده از سوخت با آلودگی کمتر روی آوردند (1و6). زیرا بسیاری از کارخانه ها ونیروگاه ها ممکن است به زمان زیادی برای تغییر ساختار فیزیکی نیاز داشته باشند.

4- تغییر کاربری جنگل ها و زمین های کشاورزی

طی دو دهه گذشته درصد بالایی از تغییر کاربری ها در کشورهای درحال توسعه از جمله آسیا و آمریکای لاتین اتفاق افتاد. وسعت زیادی از زمین های حاره به زمین هایی برای کاربری کشاورزی، چراگاه، توسعه شهرها و تاسیسات صنعتی تبدیل شدند که به نظر سوددهی بیشتری داشتند. بین سال های 1980-1995 کشورهای درحال توسعه تزدیک به 200 میلیون هکتار از جنگل های طبیعی خود را از دست دادند و متاسفانه کاشت جنگل های جدید به طور کامل نتوانسته است این تخریب را جبران نماید (6).

استفاده گسترده از آتش در جنگل ها به منظور ایجاد چراگاه ها یا کشتزارهای تولید انبوه نخل روغنی s Elaeis guineensi و درخت پلاستیک Hevea brasiliensis کیفیت هوا را به شدت کاهش داده است. همچنین مدیریت اشتباه زمین های کشاورزی مخصوصا در نواحی نسبتا خشک جهان منجر به نابودی پوشش گیاهی و نیز فرسایش خاک ها شده است. از طرفی ذکر این نکته الزامی است که آلودگی هوا فقط مختص شهرها نیست و حتی نواحی روستایی را نیز در بر می گیرد (5). سوزاندن زمین ها باعث تولید دود و ترکیبات معلق می گردد. یک ادغام تصادفی از خشکسالی، مدیریت اشتباه و یا حتی فعالیت های آگاهانه باعث توسعه آتش به نواحی جنگلی، علفزارها و باتلاق ها می شود. دود حاصل از آتش می تواند مناطق مختلفی را در برگیرد و اگر با آلودگی حاصل از شهرها همراه گردد. یک تهدید جدی برای سلامتی محسوب شده و صدمات اقتصادی و اجتماعی را به دنبال دارد (6).

5- زباله ها

رشد جمعیت تاثیر نامطلوبی بر میزان زباله های خشک در مناطق شهری و نیز تقاضا برای سیستم فاضلاب و جمع آوری زباله داشته است. میزان زباله های تولید شده در شهرهای بزرگ در حال افزایش است که این فقط به خاطر رشد جمعیت نیست بلکه میزان تولید زباله به ازای هر فرد در هر روز نیز درحال افزایش است.

ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که سوزاندن آشغال ها و باطری های از کار افتاده یک روش نامناسب بوده و موجب آزادسازی میزان زیادی دود و مواد معلق مضر به اتمسفر می گردد. اما از آنجایی که این روش بسیار آسان و قابل دسترس است هر روز در همه جای جهان مخصوصا در کشورهای درحال توسعه از این روش استفاده می گردد. سوزاندن زباله ها به صورت پراکنده ممکن است چندان با اهمیت به نظر نرسد اما به خاطر تعداد بالای کاربرد آن، این روش از عوامل مهم کاهنده کیفیت هوا محسوب می گردد.

دفن زباله نیز از روش های دیگر جمع آوری زباله است. برخلاف سوزاندن، اگر دفن زباله با مدیریت صحیح و کنترل شده انجام گیرد، نه تنها یک روش به صرفه برای حل مشکل زباله است بلکه در موارد مخصوصی می تواند به منظور ایجاد زمین های بازی، پارک ها و مناطق صنعتی و شهرسازی استفاده گردد (6).

منابع

1-  ابتکار، ت. 1380. مصرف انرژی و تغییر آب و هوا، دل در هوای پاک (مجموعه مقالات)، سازمان حفاظت محیط زیست، صفحه 153.

2-    ASEAN. 1997. "First ASEAN satate of the environment report", ASEAN Secretariat, Jakarta, Indonesia.

3-    EIL. 1995. "Integrated energy annual: Energy information agency", US department of energy, Washington, DC.

4-    Glover, D. and Jessup, T. 1999. "Indonesia's fires and haze", The cost of catastrophe, ISEAS Publication, Singapore.

5-    Goldammer, J. G. 1997. "Overview Of fire and smoke management issues and options in tropical vegetation", In: Haron, A. H.; Dahlan, T. M.;Puat, D. and Amran, M. (eds) Transboundary pollution and the sustainability of tropical forests. ASEAN Institute of forest management, Kula Lumpur, Malaysia, pp: 189-218

6-    Innes, J. L. and Haron A. H. 2000. "Air pollution and the forests of developing and rapidly industrializing countries" CABI, 262pp.

7-    Sham Sani.1987. "Air pollution and air quality management in Malaysia", In: Sham Sani (ed.)Urbanization and the atmospheric environment in the low tropics. Penerbit university Kebang saan Malaysia Bangi, Malaysia, pp: 95-111

8-    Sham Sani,. 1994. Urbanization and environment", In: Malaysia development  experience: Change and Challenges, National institute of public Administration, INTAN, Kuala Lumpur, pp: 456-484.

9-    UNEP. 1997. "Global environment out book; united Nations environmental programme, Global State of the environment report", Oxford university press, New York.

10-                      United Nations. 1995. "Compendium of human settlement statistics", DESIPASD and habitat, United Nations publications, New York.

11-                      World Resources Institute. 1996. "World resources 1996-1997 joint report by WRI, UNEP, UNDP and the World bank", Oxford university press, New York.

Sources of air pollution in developing countries

Karimi Malati, A., Mohseni H.¹

Experts of Mashhad parks and greenbelts organ

Abstract

Environmenta pollution is an ecological aspect which is produced by urban improvement and growh.many developing and rapidly industrializing countries are dealing with this problem. In addition to Industry, forest fires, open burningof refuses and power plants are the pollution sources. The major concern about air pollution is the effect on the human health. The air pollution problems are specially highlighted in Asia during the 1980_s and 1990_s because of economic growth and rapid increase in the population.Air pollution has direct and indirect effects for instance; they include harmful effects on human bealth, construction destroying and acidic deposition. In this study, we try to analyze the sources of the air pollution in developing countries

درخت خودکشی (Suicide tree)

اولین بار این مطلب توسط حسن قربانی قوژدی دانشجوی دکتری علوم باغبانی دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۴ در مجله سیمای محیط منتشر شد

نام فارسی: سربرا 

نام علمی: Cerbera odollam خانواده گیاهی: Apocynaceae (خانواده خرزهره)  

در کشور هند درختی با میوه های سمی وجود دارد که اغلب مردم جنوب و جنوب شرق آسیا جهت خودکشی از آن استفاده می کنند. این گیاه تا ارتفاع حدود 15 متر رشد کرده و دارای برگهایی به رنگ سبز تیره، عصاره ای (شیرابه) به رنگ سفید شیری و گل هایی سفید و بزرگ بابویی مطبوع مشابه یاسمن می باشد. میوه های این درخت در مرحله نارس شبیه میوه کوچک انبه بوده و گاهی اوقات به وسیله کودکان مورد مصرف قرار می گیرد که متاسفانه نتیجه اسفناکی را به دنبال خواهد داشت. این گیاه بیشتر مناطق ساحلی نمک زار و باتلاقی را که از بافت خاکی سبک و شنی – لومی و هوای آفتابی برخوردارند، ترجیح می دهد. جهت استفاده از میوه های این درخت، افراد مورد نظر مغز سفید رنگ این میوه ها را با شکر مخلوط کرده و ما خورند. مرگ حدود 3 تا 6 ساعت بعد از هضم رخ می دهد. مغز میوه این درخت حلوی یک نوع سم انگالوئیدی قومی به نام Cerbrrin می باشد که اسلحه درخت سربرا (Cerbra weapon) نام گرفته و به ترکیبات سمی – گیاهی گروه digoxin (سم موجود در گل انگشتانه) متعلق می باشد. این سم، کانال های یون کلسیم موجود در عضلات قلب را بلوکه کرده و به این ترتیب سیب قطع ضربان قلب می گردد. بروز این عارضه که به صورت ایست قلبی ظاهر می شود، اغلب اوقات کشنده است. به دلیل مشکل بودن تشخیص وجود Cerberin در بدن با استفاده از کالبد شکافی (autopsy)، استفاده از آن توسط نوع بشری خود کشی (Suicide) و یا قتل (Homicide) موسوم شده است. به آمار موجود، در یکی از ایالات هند، تعداد مرگ و میر برآورده شده حاصل از مصرف میوه های این درخت به طور میانگین یک نفر در هفته می باشد. طبق تحقیقات صورت گرفته در جنوب غربی ایالت کرالا (kerala) و در سال 2004، 537 مورد مرگ و میر منتسب به سمیت میوه درخت سربرا در طی 11 سال، بین سال های 1989 تا 1999، گزارش شده است. درخت مذکور مسئول 50 درصد موارد سمیت گیاهی و 10 درصد کل موارد مسموم شد تا در ایالت کرالا می باشد، به طوری که هیچ گیاه دیگری به اندازه درخت سربرا مسئول مرگ و میر به صورت خودکشی نبوده است. بین 70 تا 75 درصد قربانی های حاصل از خودکشی با مصرف میوه های این درخت را زنان تشکیل می دهند. در کشورهای جنوب شرقی آسیا، بذور وقتی این گیاه به منظور دفع حشرات و یا سوختن جهت تامین نور مورد استفاده قرار منی گیرد و در این کشورها به pong-pong یا Nyan مشهور است. یکی دیگر از گیاهان این خانواده، C. venenifera می باشد که در سطح وسیعی از ماداگاسکار رشد می کند و در قرن گذشته به عنوان یک ماده تلخ یا سمی عذاب آور (Ordeal poison) جهت تعیین اتهام یا بیگناهی گرده های متهم به توطئه علیه پادشاه وقت مورد استفاده قرار گرفته است.